Το… επτάστερο σχέδιο για μην πούμε το νερό νεράκι

Οι διεθνείς αναλυτές έλεγαν πολλά χρόνια πριν ότι ο επόμενος μεγάλος πόλεμος που θα ξεσπάσει στον πλανήτη θα έχει ως αιτία το νερό. Στα καθ’ ημάς, πάντως, αυτός ο πόλεμος έχει ήδη έχει κηρυχτεί και η πολιτική ηγεσία τρέχει ασθμαίνως να πάρει καινούργιες πρωτοβουλίες στο «και πέντε» της λειψυδρίας, καθώς οι παλαιότερες είτε έμειναν στα χαρτιά είτε δεν απέδωσαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Ήταν αρχές Γενάρη του 2021 όταν ο τότε υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Γιάννης Πλακιωτάκης είχε συγκαλέσει μία σύσκεψη με θέμα την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στη νησιωτική Ελλάδα από την οποία μάθαμε ότι στη διάρκεια του πανδημικού 2020 η Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής χρηματοδότησε 25 έργα αντιμετώπισης του προβλήματος με περίπου 3 εκατ. ευρώ και πως ένα αντίστοιχου μεγέθους προγραμματισμός υπήρχε και για το 2021. Έκτοτε έχουν περάσει 3-4 χρόνια κι όμως το πρόβλημα όχι απλώς παραμένει αλλά γίνεται και εντονότερο. Απόδειξη ότι στα μέσα του καλοκαιριού η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έφτασε σε σημείο να κηρύξει 14 δήμους της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω έλλειψης νερού, ενώ σημαντικότατη είναι η πτώση που παρατηρείται εν έτει 2024 –συγκριτικά με το 2022– στη στάθμη του νερού σε δύο σημαντικούς ταμιευτήρες της χώρας, στην τεχνητή λίμνη Μόρνου στη Στερεά Ελλάδα και στο φράγμα Αποσελέμης στην Κρήτη.

Νέες πρωτοβουλίες

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η λειψυδρία είναι ένα από τα «εκμαγεία» με τα οποία κάνει την εμφάνισή της η παγκόσμια κλιματική κρίση (σ.σ. η άλλη είναι οι πυρκαγιές), αλλά δεδομένης της έντασης με την οποία εμφανίζεται το φαινόμενο, δίχως μάλιστα να ευθύνεται κατ’ αποκλειστικότητα για αυτό η ξηρασία και η ανομβρία, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανεβάσει ρυθμούς και να εκπονήσει ακόμη ένα… καταδρομικό σχέδιο δράσης ευελπιστώντας ότι οι πολίτες δεν θα φτάσουν να πουν το νερό μεράκι κι ότι η ίδια δεν θα χρεωθεί μία αποτυχία σε ένα κρίσιμο κοινωνικό ζήτημα και μάλιστα σε «πονηρούς» πολιτικά καιρούς.

Το εν λόγω σχέδιο παρουσιάστηκε πριν από μερικά 24ωρα από την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με την προτεραιοποίηση να δίνεται στους ακόλουθους επτά άξονες:

1] Έκτακτα έργα κατά της λειψυδρίας ύψους €80.000.000 που θα χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων: Οι αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής συνεργάζονται για την προτεραιοποίηση περιοχών που αντιμετωπίζουν αμεσότερο πρόβλημα (π.χ. νησιά Ν. Αιγαίου). Στις περιοχές αυτές, γίνεται ιεράρχηση των απαιτούμενων έργων μετά από λεπτομερή ανάλυση των πραγματικών δεδομένων (π.χ. επιδιόρθωση δικτύων, διαχωρισμός δικτύων άρδευσης και ύδρευσης, νέες γεωτρήσεις, αφαλατώσεις με προτεραιότητα στα υφάλμυρα νερά, φράγματα, τηλεμετρία και ψηφιακοί υδρομετρητές, επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση).

2] Έργα αφαλατώσεων, ταμιευτήρων πολλαπλού σκοπού, συνδυαζόμενα με έργα ΑΠΕ, κ.ά. στο Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών: Στο υπό σύσταση Ταμείο έχουν συμπεριληφθεί αφαλατώσεις και ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού, συνδυαζόμενα με έργα ΑΠΕ, με κρατική συνεισφορά συνολικού ύψους €166.000.000 με δυνατότητα τα έργα αυτά να φθάσουν έως τα 450 εκατομμύρια ανάλογα με την τιμή του CO2.

3] Έργα ύδρευσης, λυμάτων και αφαλάτωσης, ύψους €200.000.000: Σε συνεργασία με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και μέσω ΕΣΠΑ παρέχεται χρηματοδότηση: α) ύψους περίπου €150.000.000 σε Κορινθία, Σαρωνικό, Αλεξανδρούπολη, Κασσάνδρα και Ρέθυμνο για ολιστικά έργα ύδρευσης και λυμάτων και β) περίπου €50.000.000 που θα κατευθυνθούν σε άνυδρα νησιά, κυρίως για έργα αφαλάτωσης.

4] Υδροδότηση της Αθήνας μέσα από τη διερεύνηση πρόσθετων πηγών τροφοδοσίας:  Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία η πρωτεύουσα της χώρας χάνει με ταχύτατους ρυθμούς τα υδάτινα αποθέματά της που εκτιμάται ότι θα μειωθούν τον Οκτώβριο κάτω από τα 700 εκατ. m3, όταν τον ίδιο μήνα του 2022 ήταν στα 1.100 εκατ. m3. Μάλιστα, σε περίπτωση συνέχισης της ανομβρίας, τα υφιστάμενα αποθέματα νερού υπολογίζεται ότι αρκούν για περίπου 4 χρόνια ακόμη.

Υπό αυτό το πρίσμα δρομολογούνται τρεις δέσμες παρεμβάσεων που με κριτήριο τον χρόνο υλοποίησής τους κατηγοριοποιούνται σε βραχυπρόθεσμα μέτρα (ενεργοποίηση γεωτρήσεων στη Μαυροσουβάλα και προσθήκη εφεδρικών γεωτρήσεων μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, με το κόστος του έργου να διαμορφώνεται στα €2.000.000), σε μέτρα μεσοπρόθεσμου ορίζοντα (βλ. ενίσχυση του ταμιευτήρα Ευήνου από ποταμούς που τροφοδοτούν τη λίμνη των Κρεμαστών, επιλεκτικές αφαλατώσεις είτε ως μέτρο άμεσης υλοποίησης είτε ως στρατηγική εφεδρεία), καθώς και μακρόπνοες παρεμβάσεις όπως είναι τα πρόσθετα έργα για την ενίσχυση του ταμιευτήρα Ευήνου από την Λίμνη Κρεμαστών και η επαναχρησιμοποίηση ύδατος προερχόμενου από την Ψυττάλεια για βιομηχανική χρήση και άρδευση, καθώς και για εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.

5] Μεταρρύθμιση για Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ): Η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση περιλαμβάνει πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη δημιουργία ισχυρότερων παρόχων με μείωση αριθμού τους στο 1/4, την ενεργοποίηση ΕΥΔΑΠ Νήσων για υποστήριξη των νησιών και της Κρήτης για εκτέλεση μεγαλύτερων έργων, όπου είναι αδύναμος ο πάροχος και ανεπαρκής η εισπραξιμότητα (< 85%). Ειδική πρωτοβουλία λαμβάνεται σε περιοχές που υφίσταται οξεία κρίση λειψυδρίας (π.χ. Κυκλάδες), με ανάληψη της συνολικής ευθύνης από την ΕΥΔΑΠ νήσων, υπό την οποία θα τεθούν οι επί μέρους ΔΕΥΑ, με την εύλογη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επιπλέον, προβλέπεται ευνοϊκός διακανονισμός του 75% των χρεών των ΔΕΥΑ για δαπάνες ηλεκτρικού ρεύματος.

6] Υπό έκδοση ΚΥΑ κοστολόγησης-τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος: Η εν λόγω Κοινή Απόφαση των υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, περιλαμβάνει σαφείς και διαφανείς κανόνες, σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60 που απαιτεί πλήρη ανάκτηση κόστους υπηρεσιών ύδατος. Προβλέπει πως τα τιμολόγια καθορίζονται από τον πάροχο και ελέγχονται από την ΡΑΑΕΥ και δεν μπορούν (γενικός κανόνας) να αυξηθούν περισσότερο από τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, ενώ δίνεται η δυνατότητα να καθοριστούν από τον ίδιο πάροχο διαφορετικές τιμές ανά περιοχή.

Στο πλαίσιο της απόφασης παρέχεται, επίσης, η δυνατότητα καθορισμού διαφορετικών τιμών ανά περιοχή, η κλιμακωτή χρέωση ανάλογα με τα επίπεδα κατανάλωσης, με υποχρέωση η πρώτη κλίμακα κατανάλωσης να είναι οικονομικά προσιτή και να καλύπτει τις ανάγκες διαβίωσης του πληθυσμού. Υπάρχει, τέλος, μέριμνα για  ειδικό τιμολόγιο για συγκεκριμένους χρήστες, όπως είναι οι δημόσιες κοινωνικές υποδομές, τα ευάλωτα νοικοκυριά και οι πολύτεκνες ή τρίτεκνες οικογένειες, για υποχρέωση καταμέτρησης της κατανάλωσης 3 φορές ετησίως κ.ά.

7] Μελέτη για την καλύτερη πρόβλεψη των ακραίων υδρολογικών φαινομένων: Αντικείμενο αυτής της μελέτης θα είναι τα ακριβέστερα, κλιματικά μοντέλα ανά Περιφέρεια για την πρόβλεψη των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, περιλαμβανομένων και των υδρολογικών φαινομένων. Προετοιμάζεται με ευθύνη της Ακαδημίας Αθηνών και τα πρώτα δεδομένα θα είναι διαθέσιμα εντός του φθινοπώρου.