Το «αναίσθητο» ΔΝΤ και η πρόταση της Κομισιόν

Προβληματική αποδεικνύεται για ακόμα μια φορά η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, μιας και το Tαμείο εμμένει στους αριθμούς, αδιαφορώντας για τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας αλλά και τις έκτακτες συνθήκες όπως σήμερα με το μεταναστευτικό. Την ίδια ώρα οι ευρωπαϊκοί φορείς εμφανίζονται διατεθειμένοι να κλείσουν την αξιολόγηση όπως-όπως, με στόχο να αποφύγουν και εκείνοι τη δύσκολη συζήτηση: το χρέος.

Ρεπορτάζ: Θεοδόσης Παπανδρέου

Μπορεί άραγε να συνεχιστεί το ελληνικό πρόγραμμα χωρίς τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου; Στο ερώτημα αυτό καλούνται να απαντήσουν οι Θεσμοί και κυρίως η ευρωπαϊκή πλευρά, μιας και το ΔΝΤ δυσκολεύει τη ζωή όλων μιλώντας μόνο με αριθμούς. «Ναι, μπορεί», απαντά μερίδα Ευρωπαίων αξιωματούχων, εξηγώντας πως θα μπορούσε να παραμείνει μόνο ως σύμβουλος χωρίς οικονομική συμμετοχή.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι Ευρωπαίοι πλέον βλέπουν ως μονόδρομο ένα βελούδινο διαζύγιο με το Ταμείο, μιας και αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στις Βρυξέλλες να χαράξουν πολιτική και κυρίως να πάρουν αποφάσεις οι οποίες θα λαμβάνουν υπ’ όψιν όχι μόνο τους αριθμούς αλλά κυρίως τις ιδιαίτερες καταστάσεις που επικρατούν στη Γηραιά Ήπειρο. Άλλωστε, στα πηγαδάκια των Βρυξελλών κυριαρχεί η συζήτηση για το κατά πόσο οι εμμονές του ΔΝΤ έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα, ή αν πολύ απλά διαμορφώνει μια οικονομική κατάσταση προσωρινή με τα προβλήματα να παραμένουν. Μάλιστα, εκφράζονται και φόβοι πως η «καλή» Πορτογαλία δεν έχει ξεφύγει ακόμα τον κίνδυνο παρά το γεγονός πως έχει βγει από τα μνημόνια.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επισημαίνουν την ανάγκη να κλείσει άμεσα η αξιολόγηση και εμφανίζονται διατεθειμένοι να κλείσουν την εκκρεμότητα αυτή έστω και αν απαιτηθεί ο αποκλεισμός του Ταμείου από τις διαπραγματεύσεις. Δεν παραβλέπουν φυσικά τις καθυστερήσεις από την ελληνική πλευρά, σημειώνοντας πως έχουν πολλά ακόμα να γίνουν. Εξηγούν όμως ότι θα μπορούσαν να γίνουν τμηματικά. Τι σημαίνει πρακτικά όμως αυτό; Ένα από τα σενάρια της προηγούμενης περιόδου, στο οποίο έχει αναφερθεί και η «Α», θέλει την αξιολόγηση να κλείνει τον Μάιο. Αυτό είναι σίγουρα αρνητικό για την Ελλάδα, μιας και οι υποχρεώσεις της περιόδου και η ανάγκη για χρήματα θα την υποχρεώσει να υποκύψει στις απαιτήσεις των Θεσμών χωρίς να έχει περιθώρια συζητήσεων και καθυστερήσεων.

Μόνο που αν το πακέτο της αξιολόγησης πάει συνολικά για τον Μάιο, τότε οι ψυχολογικές συνέπειες τόσο για την ελληνική οικονομία όσο και για την ευρωπαϊκή δεν μπορούν να αξιολογηθούν και εκφράζονται φόβοι για ακόμα μεγαλύτερη ύφεση. Η λύση που πλέον προκρίνεται είναι η αξιολόγηση να σπάσει σε κομμάτια και να προχωρήσει ένα-ένα. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως και η δόση θα σπάσει σε υποδόσεις. Το μεγαλύτερο κέρδος για τους Ευρωπαίους είναι το γεγονός πως η συζήτηση για το χρέος θα μετατεθεί για αργότερα. Να σημειωθεί εδώ πως το χρέος είναι και το βασικό επιχείρημα του ΔΝΤ, το οποίο δέχεται να αναθεωρήσει τους στόχους του μόνο υπό τον όρο μιας μεγαλύτερης ελάφρυνσής του.

Για την Ελλάδα το κέρδος θα είναι πως οι σκληρές αποφάσεις θα ληφθούν αργότερα και το πιθανότερο μετά από μια νέα εκλογική αναμέτρηση παρά τις δηλώσεις Τσίπρα για κυβέρνηση τετραετίας. Όλα τα παραπάνω όμως μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν ο ρόλος του ΔΝΤ περιοριστεί σημαντικά και το ιδανικότερο σε ρόλο αποκλειστικά συμβούλου. Οι πρόσφατες δηλώσεις άλλωστε του εκπροσώπου του ΔΝΤ, Τζέρι Ράις, για επιστροφή των Θεσμών, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να ερμηνευθούν και ως συμφωνία. Αυτό ήταν και το αντικείμενο των δείπνων που έγιναν τις προηγούμενες ημέρες και στα οποία κυρίως πιάτο ήταν η Ελλάδα και οι εναλλακτικές που υπάρχουν. Στο γεύμα του Παρισιού τέθηκε ευθέως και το σενάριο να εξαιρεθεί το ΔΝΤ. Μόνο που αυτό θα συζητηθεί εκ νέου στο κρίσιμο προσεχές Eurogroup, το οποίο θα κρίνει και το μέλλον των διαπραγματεύσεων.

Τα τρία σενάρια  
Τα σενάρια για το μέλλον του ταμείου είναι τρία: είτε μένει ως σύμβουλος, είτε υποχωρεί στις ευρωπαϊκές γραμμές είτε… κερδίζει και χάνει η Ελλάδα.

Ας τα δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά:
# Το καλό σενάριο και εκείνο που ονειρεύεται η Αθήνα θέλει το βελούδινο διαζύγιο Ε.Ε. και ΔΝΤ. Η λύση αυτή κερδίζει έδαφος και στην Κομισιόν, καθώς πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν πως όσο παραμένει η Ε.Ε. δεν θα μπορεί να αποφασίζει για το μέλλον της. Η κυβέρνηση έχει πολλάκις αναφερθεί σε αυτό το σενάριο, με τον Αλέξη Τσίπρα να έχει προ πολλού κάνει ξεκάθαρο πως δεν επιθυμούσε τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα. Αν λοιπόν το Ταμείο περιοριστεί, το διευθυντήριο της Ε.Ε. θα μπορεί να λάβει αποφάσεις εξετάζοντας όλες τις παραμέτρους και όχι μόνο τα οικονομικά στοιχεία. Πολέμιος του σεναρίου αυτού παραμένει η Γερμανία, η οποία θα χάσει τον πλέον πολύτιμο σύμμαχό της στη μάχη που εξελίσσεται. Άλλωστε, είναι καταγεγραμμένο πως Ταμείο και Γερμανία κόβουν και ράβουν και με δηλώσεις έτσι ώστε να μη δημιουργηθούν απορίες για τις προθέσεις των Θεσμών. Όπως έγινε και την Πέμπτη με τις σκληρές δηλώσεις Σόιμπλε αμέσως μετά τις δηλώσεις Ράις.

# Οι αισιόδοξοι στοιχηματίζουν υπέρ του σεναρίου ενός «αμοιβαία επωφελούς» συμβιβασμού μεταξύ Ευρώπης και ΔΝΤ και υποστηρίζουν πως αυτός είναι και ο στόχος της Άνγκελα Μέρκελ. Ο πονοκέφαλος του προσφυγικού είναι ήδη μεγάλος για την καγκελάριο, η οποία σε καμία περίπτωση δεν θέλει μια νέα συζήτηση για την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, μιας και τα δύο μέτωπα θα είναι δύσκολα διαχειρίσιμα. Επιπλέον, στην παρούσα φάση δεν μπορεί να δεχθεί τις αξιώσεις του Ταμείου για μεγάλη ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Πληροφορίες θέλουν να γίνονται παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις με την ίδια την Κριστίν Λαγκάρντ, με στόχο το Ταμείο να υποχωρήσει σε κάποιες αξιώσεις, όπως π.χ. τα πρόσθετα μέτρα προς το παρόν. Και προσφέρει προκαταρκτική συμφωνία για το χρέος, ίσως και με μια μορφή ευρωπαϊκών εγγυήσεων. Ας σημειωθεί πάντως ότι αντίστοιχες εγγυήσεις είχαν δοθεί και στο παρελθόν, χωρίς όμως να τηρηθούν.

# Οι απαισιόδοξοι δεν αποκλείουν και το σενάριο που θα στέψει νικητή της μάχης το Ταμείο, υποχρεώνοντας την Ευρώπη να υιοθετήσει τις θέσεις του και φυσικά τις απαιτήσεις του. Αν και υπάρχει ως σενάριο, οι πιθανότητές του είναι περιορισμένες μιας και μια τέτοια εξέλιξη πρακτικά θα σήμαινε την παράδοση των κλειδιών της Ε.Ε. και ταυτόχρονα την ήττα της καγκελαρίου.

Ο κίνδυνος για την αξιολόγηση
Όσον αφορά το σπάσιμο της αξιολόγησης, που για κάποιους προκρίνεται ως προσωρινή λύση, κρύβει πολλούς κινδύνους και για την Αθήνα. Η κυβέρνηση ναι μεν θα πάρει μια μικρή ανάσα, όμως η ολοκλήρωσή της θα γίνει το καλοκαίρι και θα συμπέσει με τις μεγάλες ανάγκες της χώρας. Τότε, εκτός από το γεγονός πως τα περιθώρια θα είναι ιδιαιτέρως στενά, ελλοχεύει και ο κίνδυνος μεγαλύτερης εμπλοκής του ΔΝΤ –εφόσον έχει παραμείνει– μετά από απαίτηση των σκληρών της Ευρώπης.

Ακόμα όμως και αν κλείσει τώρα η αξιολόγηση, έτσι ώστε το βάρος να πέσει στο προσφυγικό, ουδείς μπορεί να αποκλείσει πως στο προσεχές μέλλον οι στόχοι δεν θα αναθεωρηθούν προς τα πάνω και σύμφωνα με τα όσα το ΔΝΤ σήμερα ζητά καθώς τότε η συζήτηση θα είναι αμιγώς οικονομική. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που υπάρχει είναι η συζήτηση για την αξιολόγηση να συνεχιστεί μέχρι τουλάχιστον το τέλος Απριλίου, αν όχι και λίγο αργότερα, με στόχο να οριστικοποιηθούν τα μεγέθη του 2015 και οι όποιες αποφάσεις να στηριχθούν σε πραγματικά στοιχεία και όχι σε εκτιμήσεις.

Βιάζεται για αποφάσεις το Ταμείο
Παράλληλα με την αξιολόγηση, σε εξέλιξη βρίσκεται και ένα ακόμα παιχνίδι εξουσίας στην πλάτη της Ελλάδας. Το πρόσφατο Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής ενέκρινε την εκδήλωση ενδιαφέροντος συμμετοχής (letter of intent) της Ελλάδας στην Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank – AIIB) εκτιμώντας τις σημαντικές δυνατότητες που υπάρχουν για την ανάπτυξη επωφελών συνεργασιών για την ελληνική οικονομία. Τι όμως σημαίνει πρακτικά αυτό; Με το ΔΝΤ να έχει δεχθεί επικρίσεις από πολλούς για την τακτική που επιλέγει, αλλά και τα δύο μέτρα και σταθμά που υιοθετεί (π.χ. Ουκρανία), γεννήθηκε η ανάγκη να σπάσει το ιδιότυπο μονοπώλιο που έχει δημιουργηθεί και να συσταθούν αντίστοιχα Ταμεία με άλλες όμως στοχεύσεις.

Η ίδρυση της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) και η Τράπεζα Νέας Ανάπτυξης (New Development Bank, παλαιότερα γνωστή ως Τράπεζα των BRICS) βασίζονται στην κριτική που έχουν δεχθεί οι αποφάσεις του ΔΝΤ. Για τον λόγο αυτό, οι εμπνευστές τους στοχεύουν στο να παρέχουν ενισχυμένες περιφερειακές γραμμές swap, οι οποίες θα επιτρέπουν στις κεντρικές τράπεζες να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε ξένο συνάλλαγμα.

Επιπλέον, οι συνθήκες που δημιουργούνται στην παγκόσμια οικονομία καθιστούν αδύναμο το ΔΝΤ να καλύψει όλες τις ανάγκες που προκύπτουν. Αργεντινή, Βραζιλία και Βενεζουέλα, τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής, αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές απειλές κατά το επόμενο έτος, και μια κρίση σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες θα έχει σοβαρότατα φαινόμενα διάχυσης. Αν αυτές στραφούν προς το Ταμείο, η κατάσταση που θα διαμορφωθεί θα είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί.