Θα πούμε το νερό… νεράκι

Ήταν καλοκαίρι του 1991 όταν η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ανακοίνωνε έκτακτα μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης του νερού στην Αττική καθώς το λεκανοπέδιο κινδύνευε από λειψυδρία.

Της Ευαγγελία Τζαβάρα

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θυμούνται τις σκηνές πανικού που επικρατούσαν εκείνο το καλοκαίρι. Ουδείς, όμως από τους πανικοβλημένους πολίτες είχε δώσει βάση στις εκκλήσεις των ειδικών για οικονομία από το 1985, όταν οι ταμιευτήρες νερού άδειαζαν κάθε χρόνο και οι βροχές δεν αρκούσαν. Τότε ήταν που τα καταστήματα υδραυλικών ειδών έκαναν χρυσές δουλειές από τις πωλήσεις των ειδικών διακοπτών που τοποθετημένοι στο «τηλέφωνο του ντους» επέτρεπαν εύκολα και γρήγορα, χωρίς να «χαλάει η μίξη ζεστού και κρύου νερού», να διακόπτουμε την παροχή όση ώρα σαπουνιζόμασταν, σταμάτησαν στα περισσότερα νοικοκυριά τα πλυσίματα των βεραντών και το πότισμα κήπων και γλαστρών με το λάστιχο κι επιστρατεύθηκαν οι κουβάδες και τα ποτιστήρια. Και φυσικά σταμάτησαν να πλένονται τα αυτοκίνητα στους δρόμους, που ήταν η χαρά του νεοέλληνα.

Στα πιο σοβαρά τότε ήταν ότι το φράγμα του Πηνειού στην Ηλεία, που ποτίζει ένα από τους πλέον εύφορους κάμπους της χώρας, είχε μειωθεί τόσο πολύ, που είχαν εμφανιστεί τα σπίτια του χωριού Πηνεία που είχε εγκαταλειφθεί όταν κατασκευάστηκε το φράγμα. Τότε είχαν κυκλοφορήσει εικόνες που έδειχναν πιτσιρίκια να έχουν κατέβει εντός του φράγματος και να παίζουν μπάλα.

Η τότε κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη σε μία προσπάθεια για να πείσει τους πολίτες να κάνουν οικονομία τριπλασίασε τα τιμολόγια της ΕΥΔΑΠ ως αποτρεπτικό μέσον για την κατάχρηση, αλλά και ως πηγή χρηματοδότησης των επειγόντων έργων (τότε πρωτομάθαμε οι περισσότεροι για… τον Εύηνο) που ευτυχώς πρόλαβαν να τελειώσουν για να φέρουν νεράκι στους «στραγγισμένους» ταμιευτήρες…

Την διετία 2000-2001ο εφιάλτης της λειψυδρίας χτύπησε εκ νέου την πόρτα μας με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι μπορεί να επαναληφθεί το εφιαλτικό 1991. Όχι τόσο στην Αττική (όπου οι ειδικοί μιλούσαν για εξασφαλισμένη ύδρευση για τουλάχιστον 30 χρόνια), όσο σε όμορους νομούς και στα νησιά.

Το 2015 παγκόσμια έρευνα από ειδικούς επιστήμονες κατέταξε την Ελλάδα μεταξύ των 33 χωρών που είναι «καταδικασμένες» να πουν το νερό-νεράκι μέχρι το 2040. Χρησιμοποιώντας ένα σύνολο κλιματικών μοντέλων και κοινωνικοοικονομικών σεναρίων, ερευνητές από το Ινστιτούτο Παγκόσμιων Πόρων κατέταξαν 167 χώρες σε σχέση με τα αποθέματα των επιφανειακών τους υδάτων.  Η Ελλάδα συμπεριλήφθηκε στο κόκκινο, μαζί με άλλες 32 χώρες παγκοσμίως. Εννέα από αυτές που εμφανίζονται να αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα έλλειψης νερού τα επόμενα 25 χρόνια βρίσκονται στη Μέση Ανατολή (Μπαχρέιν, Κουβέιτ, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Ομάν, Λίβανος, Ισραήλ και τα Παλαιστινιακά Εδάφη).

Η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής καλύπτει τις ανάγκες της σε μεγάλο βαθμό αντλώντας από τα υπόγεια ύδατα και με αφαλατωμένο θαλασσινό νερό. Ωστόσο, λιγότερο νερό για τον διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό στη Μέση Ανατολή σημαίνει και μεγαλύτερη αστάθεια στην περιοχή. Το νερό είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την εδώ και δεκαετίες διαμάχη ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Ακόμα και στην περίπτωση της Συρίας, ειδικοί πιστεύουν ότι η ξηρασία και η έλλειψη αποθεμάτων νερού ενδέχεται να συνέβαλαν στο ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου που μαίνεται στην χώρα από το 2011.

Σε συναγερμό

Πλέον το 2024 η Αττική έχει περάσει σε κατάσταση κίτρινου συναγερμού καθώς τα αποθέματα νερού πέφτουν συνεχώς. Η Αττική που φιλοξενεί σχεδόν τον μισό πληθυσμό της χώρας και μετά από την παρατεταμένη ανομβρία των τελευταίων δύο ετών, την έλλειψη χιονοπτώσεων και τη συνεχιζόμενη ξηρασία, έχει αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες που αρκούν για τα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με τα δορυφορικά δεδομένα που επεξεργάστηκε το climatebook, στις 2 Ιουλίου 2023, η συνολική έκταση της επιφάνειας της λίμνης ήταν περίπου 16,5 km², ενώ στις 26 Ιουνίου 2024 υπολογίστηκε σε περίπου 12,8 km².

Η ΕΥΔΑΠ βρίσκεται ένα βήμα πριν την απάντληση και μεταφορά νερού στους ταμιευτήρες της Αττικής από τις πηγές της Μαυροσουβάλας που βρίσκεται κάτω από την Πάρνηθα και τις πηγές του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, οι οποίες είναι κοντά στην Υλίκη. Όπως ανέφερε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Φίλιππος Σαχίνης, «όσο νερό μπαίνει στους ταμιευτήρες μας τόσο νερό βγαίνει, μπαίνουν 400 εκατομμύρια κυβικά και βγαίνουν 400 εκατομμύρια κυβικά. Αυτή τη στιγμή θα έλεγα ότι είμαστε σε έναν κίτρινο συναγερμό. Την τελευταία διετία οι ταμιευτήρες αδειάζουν. Τον Σεπτέμβριο του 2022, οι ταμιευτήρες είχαν 1100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αντί να μείνουν σταθερά τον Σεπτέμβριο του 2023 μειώθηκε στα 950 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, [χάσαμε 150 εκατομμύρια].Τον Σεπτέμβριο του 2024 αναμένεται να πέσει στα 700 εκατομμύρια κυβικά μέτρα που θα αρκούν για τα επόμενα 3 χρόνια».

Αργά ‘η γρήγορα η Αττική μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με σοβαρό κίνδυνο λειψυδρίας, καθώς οι ταμιευτήρες νερού αδειάζουν ένεκα του γεγονότος ότι τα τελευταία χρόνια σπανίως βρέχει και ακόμη σπανιότερα χιονίζει στην ευρύτερη περιοχή.

Και η περιφέρεια

Τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης φαίνεται πως βιώνει όλο και πιο έντονα η Ελλάδα, η οποία φέτος είναι αντιμέτωπη με συνθήκες έντονης ξηρασίας, ενώ μια σοβαρή λειψυδρία βρίσκεται προ των πυλών. Η κατάσταση επιδεινώνεται από τις αυξανόμενες τουριστικές πιέσεις, από τις περιορισμένες βροχοπτώσεις της φετινής χρονιάς, αλλά και τις υψηλές θερμοκρασίες.

• Στη Λέρο υπολειτουργούν οι μονάδες αφαλάτωσης, ενώ και οι γεωτρήσεις φαίνεται να στερεύουν.
• Στη Λευκάδα παρατηρείται μείωση της στάθμης της κεντρικής γεώτρησης, σε επίπεδα συναγερμού, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, ενώ διακοπές υδροδότησης, λόγω λειψυδρίας, ανακοινώθηκαν και στο Μεγανήσι.
• Οξύ πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Χίος, όπου στερεύει το φράγμα του Κατράρη στον νότο, ενώ ραγδαία είναι μείωση στο νερό των γεωτρήσεων.

«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πολύ συγκεκριμένη κατάσταση», δήλωσε στο MEGA, η υδρολόγος και επιστημονική συνεργάτιδα του ΕΚΠΑ, Ελισάβετ Φελώνη: «Αλλάζει το κλίμα μας και αυτό το βλέπουμε. Έχουμε αύξηση των θερμοκρασιών, είναι πολύ πάνω από αυτό που έχουμε συνηθίσει την τελευταία 15ετία, που σημαίνει αύξηση στη ζήτηση και ταυτόχρονα μεγαλύτερη εξάτμιση από τους επιφανειακούς ταμιευτήρες. Συνδυαστικά με το γεγονός ότι έχουμε μια παρατεταμένη ανομβρία, η μείωση στις βροχοπτώσεις το περασμένο 12μηνο σε πολλές περιοχές της Ελλάδας φτάνει και το 50%, οδηγεί στο αποτέλεσμα των μειωμένων αποθεμάτων στους ταμιευτήρες και όλο το κλίμα που διαφοροποιείται, οδηγεί σε χαμηλές στάθμες στους υπόγειους υδροφορίες. Αυτό που βιώνουν τα ελληνικά νησιά σήμερα είναι κάτι το εξωπραγματικό, υπάρχει ανάγκη να ελέγξουμε τη ζήτηση».