Σε ήρεμα νερά ο Ερντογάν απλώνει την ατζέντα του

Έχουμε βαρεθεί να είμαστε στο ίδιο έργο θεατές. Στις οθόνες μας επαναλαμβάνεται με τη συχνότητα που προβάλλονται οι ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες από τους τηλεοπτικούς σταθμούς. Κι έχουμε μάθει όλοι το happy end. Δηλαδή να δηλώνει ο Γιώργος Γεραπετρίτης απόλυτα ικανοποιημένος, κάνοντας λόγο για μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Κι από κοντά ο φιλοκυβερνητικός Τύπος που κάνει όλα τα χατίρια του Μαξίμου που μας παρουσίασε τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν κάτι μεταξύ θριάμβου και σούπερ εθνικής επιτυχίας. Πάλι καλά που δεν έγραψαν ότι ο ΠΑΟΚ κέρδισε μέσα στην Κωνσταντινούπολη και το τελικό 3-1 υπέρ της Γαλάτα δεν το αναγνωρίζουν.

Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική και έχει αρχίσει να καταντά ρουτίνα ο Ερντογάν να προβαίνει μία προκλητική κίνηση πριν από τις συναντήσεις του με τον κ. Μητσοτάκη κι εμείς να ασχολούμαστε με τα ήρεμα νερά και με την… αγαλλίαση που νιώθει κάθε φορά που βλέπει τον Ερντογάν ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών.

Τον περασμένο Μάιο λίγες ώρες πριν από τη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα, η Τουρκία μετέτρεψε την Μονή της Χώρας σε τζαμί. Τώρα λίγες ώρες πριν από την ημίωρη συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του ΟΗ, ο Τούρκος πρόεδρος από το βήμα της συνέλευσης ζήτησε να αναγνωριστεί διεθνώς η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, δηλαδή το ψευδοκράτος, το οποίο προήλθε από την εισβολή των Τούρκων σε ανεξάρτητο κράτος το 1974.

Εμείς όμως συνεχίζουμε απτόητοι, λες και δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα. Και έχουμε αναγάγει το δόγμα των «ήρεμων νερών» σε εθνική θέση. Και φυσικά κάνουμε ότι μπορούμε για να κρύψουμε ακόμη και το επεισόδιο της Κάσου κάτω από το χαλί.

Οπότε κανένας δεν εξεπλάγη από την κυβερνητική ενημέρωση για τη συνάντηση ότι όλα πήγαν πρίμα δίχως εκπλήξεις. Ότι «οι δύο πλευρές διατήρησαν τις κόκκινες γραμμές τους», αναζητώντας την καλή συνεργασία των δύο χωρών, πάντα με βάση της συμφωνία ειρήνης και συνεργασίας που υπογράφθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 στην Αθήνα.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την επίσημη ενημέρωση κατά την συνάντηση ο κ. Μητσοτάκης και ο κ. Ερντογάν «έκαναν επισκόπηση της προόδου στον πολιτικό διάλογο και στη θετική ατζέντα». Ενώ παράλληλα «συμφώνησαν να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία στο μεταναστευτικό το επόμενο διάστημα για την εξάρθρωση των δικτύων των διακινητών που θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές».

Στις ειδήσεις που βγήκαν είναι και ο χρόνος για το επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας το οποίο θα γίνει στην Άγκυρα τον Ιανουάριο του 2025 στη βάση της Διακήρυξης των Αθηνών. Την ευθύνη για την προετοιμασία του θα έχουν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν. Με τον τούρκο Υπουργό Εξωτερικών να αναμένεται το επόμενο διάστημα για επίσκεψη στην Αθήνα. Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές ανανεώθηκε η πάγια εντολή Μητσοτάκη και Ερντογάν προς τους δύο υπουργούς να διερευνήσουν εάν υπάρχει κοινό έδαφος για να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για τον καθορισμό ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας. Να μπει δηλαδή ο πολιτικός διάλογος στο δύσκολο κεφάλαιο της ελληνοτουρκικής διαφοράς.

Και βέβαια ολοένα και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι και μετά τη συνάντηση του Ιανουαρίου του 2025 η ίδια ενημέρωση θα διαρρεύσει από το Μαξίμου, ενώ και πάλι ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών θα δηλώνει απόλυτα ικανοποιημένος.

Επιμένει ο Ερντογάν

Όμως δεν είναι λύση να ξεκινήσει η συζήτηση για τα δύσκολα, όταν η Τουρκία εμμένει στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», την οποία πλέον την ενέταξε και στα σχολικά βιβλία και οι Τούρκοι μαθητές εντρυφούν από μικροί σε αυτό το αφήγημα. Και βέβαια ναι μεν ο κ. Ερντογάν κάνει λόγο για διάλογο, αλλά δεν υποχωρεί από τις αξιώσεις του και στο τουρκολιβυκό μνημόνιο. «Θέλουμε να δούμε το Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο ως μια περιοχή σταθερότητας και ευημερίας, όπου τα νόμιμα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων μερών γίνονται σεβαστά» ανέφερε χαρακτηριστικά ο τούρκος πρόεδρος, με τις κόκκινες γραμμές της Άγκυρας ωστόσο για το τι είναι τα «νόμιμα συμφέροντα όλων των μερών. Ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην ανατολική Μεσόγειο, ο ρόλος-κλειδί της Τουρκίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Η Τουρκία έχει δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα που έχει ανακηρυχθεί στα βόρεια και δυτικά του νησιού της Κύπρου και οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα γύρω από ολόκληρο το νησί» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν.

Οπότε όσοι στην Ελλάδα κάνουν όνειρα για προσφυγή στην Χάγη θα πρέπει να περιμένουν πάρα πολύ, καθώς σε καμία περίπτωση η Τουρκία δεν κάνει λόγο για το δίκαιο των θαλασσών, αλλά μόνο για τα δικαιώματα των χωρών.

Ακόμη και για το νέο γύρο συνομιλιών στο Κυπριακό που προωθεί ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, δεν πρέπει να τρέφονται ιδιαίτερες ελπίδες. Η Τουρκία θα προσέλθει με στόχο την επίσημη διχοτόμηση του νησιού υποστηρίζοντας ως μοναδική λύση την ύπαρξη δύο κρατών, καθώς ο Ερντογάν χαρακτήρισε ως παρωχημένη την ομοσπονδιακή λύση των δύο κοινοτήτων. Επανέλαβε για μία ακόμη φορά ότι «το 1974 δεν υπήρξε εισβολή, αλλά ειρηνευτική επιχείρηση». Τις ίδιες θέσεις ο τούρκος πρόεδρος επανέλαβε και στη συνάντηση του με τον ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, σημειώνοντας – σύμφωνα με την ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας – ότι «η τουρκοκυπριακή πλευρά επιθυμεί την καταχώριση των δικαιωμάτων της, όπως η κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς, ότι οι δυνατότητες λύσης εκτός του μοντέλου της ομοσπονδίας μπορούν να συζητηθούν σε μια συνάντηση υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με τη συμμετοχή των μερών και ότι η αναγνώριση της «ΤΔΒΚ» ως κράτους θα είναι το κλειδί για μια λύση που θα λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα στο νησί». Δηλώσεις που δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.

Κυβερνητικές πηγές επαναλάμβαναν ότι Ελλάδα και Τουρκία έχουν διαφορετική θέση για το Κυπριακό, με την Αθήνα να παραμένει σταθερή στις γραμμές της. Παρά δε τις δηλώσεις Ερντογάν η ελληνική πλευρά φέρεται να δηλώνει αισιοδοξία για επανεκκίνηση του διαλόγου. Με έμπειρους διπλωμάτες να παραδέχονται ότι σε αυτές τις συναντήσεις, ακόμα και αν υποθέσει κανείς ότι υπάρχει η διάθεση, δεν υπάρχει η δυνατότητα για συζήτηση του Κυπριακού σε βάθος, παρά μόνο σε τίτλους και αν…

Αυτός οδηγεί

Όμως για να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επί της ουσίας καθοδηγεί την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Και ανάλογα με τα συμφέροντα της Τουρκίας πότε παρουσιάζεται ως οπαδός της ύφεσης και πότε πυροδοτεί τις εντάσεις. Όλα γίνονται με βάση την ατζέντα των Τούρκων. Λίγο-πολύ το καταλαβαίνουμε και από τις ανακοινώσεις της τουρκικής προεδρίας, όσο και από τον τρόπο που κινείται στην διεθνή διπλωματική σκακιέρα. Εξάλλου ότι θέλει ο Ερντογάν τα λέει δημόσια. Το ίδιο έκανε και από το βήμα του ΟΗΕ. Ζητά αναγνώριση του ψευδοκράτους και επανάληψη θέσεων στην ήπια εκδοχή τους για Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο με κάποιες νέες περίεργες προσθήκες που απαιτούν διερεύνηση.

Απλά προκαλεί εντύπωση για ποιον λόγο ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν του απάντησε από του βήματος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ; Και για ποιον λόγο δεν κατήγγειλε ο Έλληνας πρωθυπουργός στον ΟΗΕ τον τουρκικό αναθεωρητισμό, να ζητήσει να ανακληθεί το πρωτοφανές casus belli και φυσικά να απαντήσει σκληρά για το Κυπριακό; Να πει δηλαδή ότι «το 1974 δεν υπήρξε ειρηνευτική διαδικασία, αλλά ξεκάθαρη εισβολή». Ακόμη και το σύμφωνο φιλίας είναι για τα μάτια του κόσμου και φαίνεται ότι ο περιβόητος ειρηνευτικός διάλογος είναι επικοινωνιακού χαρακτήρα και τίποτα άλλο. Λες και η Ελλάδα έχει προχωρήσει στο δόγμα της ακινησίας, την ώρα που αυξάνονται γεωμετρικά τα δισεκατομμύρια των εξοπλισμών.

Θεωρητικά ο Τούρκος πρόεδρος κινήθηκε εντός του συμφωνημένου πλαισίου στη συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη, στη Νέα Υόρκη, αλλά εκτός, παρουσίασε την αναθεωρητική του ατζέντα προσαρμοσμένη στις περιστάσεις. Είπε συγκεκριμένα: «Θέλουμε να δούμε το Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο ως μια περιοχή σταθερότητας και ευημερίας στην οποία γίνονται σεβαστά τα νόμιμα δικαιώματα όλων των πλευρών. Είναι προς το συμφέρον όλων των χωρών της περιοχής ο καθορισμός των θαλάσσιων περιοχών ευθύνης σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η ελευθερία και η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας όπως και το θαλάσσιο εμπόριο και η ανάπτυξη της συνεργασίας».

Φυσικά δεν έγινε σαφές εάν η αναφορά του Τούρκου προέδρου για περιοχές ευθύνης αφορά την οριοθέτηση ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας, ή αναφέρεται στο FIR. Είναι γνωστό ότι εδώ και πολλά χρόνια η Τουρκία ζητά τον επανακαθορισμό και του FIR και των περιοχών ευθύνης για την έρευνα και την διάσωση. Με απόλυτη βεβαιότητα, η αναφορά στην ελευθερία και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας αφορά και το θαλάσσιο πάρκο του Αιγαίου, που έχει πλέον παγώσει η κυβέρνηση και το καλώδιο για την ηλεκτρική σύνδεση Κρήτης -Κύπρου. Εννοείται ότι η κυβέρνηση προσποιήθηκε ότι δεν άκουσε τίποτα. Αλλά το επιπλέον ζήτημα είναι αν όλα αυτά τα έθεσε ο Ερντογάν στην 30λεπτη συνάντηση. Γιατί αν τα έθεσε έχουμε νέα ατζέντα και νέα επίσημη διεκδίκηση εκ μέρους της Τουρκίας που έχει μείνει αναπάντητη.

Και βέβαια όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι η Τουρκία ημέρα με την ημέρα βάζει και νέα πράγματα στο τραπέζι και όλη αυτή η καθυστέρηση σε επιλύσεις ζητημάτων που αφορούν τις δύο χώρες, αλλά και το Κυπριακό βολεύουν αφάνταστα την Τουρκία. Τι εννοούμε; Η Τουρκία εδώ και δεκαετίες προβάλλει την τουρκική εισβολή ως ειρηνευτική διαδικασία. Κι επισημαίνει ότι αναγκάστηκε ως εγγυήτρια δύναμη να επέμβει, καθώς υπήρξε ανωμαλία, λόγω του στρατιωτικού πραξικοπήματος κατά του Μακάριου από το Νίκο Σαμψών, που είχε την υποστήριξη του Ιωαννίδη και της χούντας των Αθηνών.

Ο στόχος της Τουρκίας είναι η αδιαλλαξία από την μία και από την άλλη το «λέγε- λέγε» να περάσει το μήνυμα στην διεθνή κοινή γνώμη το πόσο αδικημένοι είναι οι Τουρκοκύπριοι που δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες. Έτσι σκοπεύει να  δημιουργήσει μία ντε φάκτο κατάσταση όχι μόνο στις κυβερνήσεις, αλλά και στους πολίτες των χωρών της Ευρώπης ότι τελικά αυτή έχει δίκιο.

Μεταναστευτικό και Μ.Ο.Ε.

Σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό υπήρξε διάθεση από την Ελλάδα για εμβάθυνσης της συνεργασίας στο μεταναστευτικό. «Αυτό που θέλουμε είναι να σταματούν οι βάρκες προτού εισέλθουν στο νερό. Και για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε, βέβαια, τη συνεργασία των τουρκικών αρχών. Θα έλεγα ότι έχουμε σημειώσει πρόοδο τον τελευταίο χρόνο όσον αφορά στη δημιουργία καλύτερων διαύλων επικοινωνίας, διότι η μετανάστευση είναι ένα τεράστιο ζήτημα και δεν θέλουμε να αφήσουμε τους διακινητές να αποφασίζουν ποιος θα εισέλθει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή να θέτουν σε κίνδυνο ζωές αθώων. Άρα, η συνεργασία με την Τουρκία σε αυτό το ζήτημα είναι πολύ σημαντική», τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του στο CNN.

Και η Τουρκία συμφώνησε, καθώς ο Ερντογάν βλέπει ότι μετά την απόφαση του Όλαφ Σολτς να κλείσει τα σύνορα για τους μετανάστες, ως μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να εισρεύσουν στην τουρκική οικονομία κι άλλα δισεκατομμύρια ευρώ από την Ε.Ε. Και φυσικά σε αυτό το αίτημα που δεν θα αργήσει να έρθει από τον Ερντογάν, η Άγκυρα γνωρίζει ότι θα έχει συμμάχους πέραν της Ελλάδας και την Ιταλία. Δηλαδή να κρατήσει η Τουρκία μετανάστες στο έδαφος της. Και βέβαια δεν θα πρέπει να μην μας κάνει εντύπωση εάν δούμε ανάλογο αίτημα να καταθέτει και η Λιβύη, όπου κι εκεί ο Ερντογάν ελέγχει την κατάσταση.

Αποχώρησε από άσκηση του ΝΑΤΟ

Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στις ΗΠΑ η Τουρκία ενημέρωσε ότι δεν θα συμμετέχει στη μεγάλη ΝΑΤΟϊκή άσκηση «Ramstein Flag 24», που θα γίνει στην Ελλάδα. Η άσκηση θα πραγματοποιηθεί από μεθαύριο Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου ως 11 Οκτωβρίου. Η άσκηση «Ramstein Flag 24» θα διεξαχθεί στην Αεροπορική Βάση της Ανδραβίδας, με τη συμμετοχή 120 μαχητικών, μεταξύ των οποίων F-35 από ΗΠΑ και Ιταλία, Rafale και Mirage 2000-5 από Γαλλία, Gripen από Σουηδία και Ουγγαρία, Eurofighter Typhoon από Ισπανία και Ιταλία, F-18 από ΗΠΑ και F-16 από Πολωνία, Πορτογαλία και Ρουμανία.

Η τουρκική πλευρά -αν και της είχε ζητηθεί από την Αθήνα να καταθέσει σχέδια πτήσης για τα μαχητικά- επέμενε πως δεν είναι απαραίτητο από τη στιγμή που θα πετούσαν σε εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, κάτι που δεν έγινε αποδεκτό από την ελληνική πλευρά, από τη στιγμή μάλιστα που όλες οι χώρες που θα συμμετέχουν στην άσκηση το έπραξαν. Έτσι, η Τουρκία αποφάσισε να απουσιάσει από τη μεγάλη άσκηση, όπως είχε κάνει και το 2022 στον Άραξο.