Οι 8 «εξασφαλίσεις» του ασφαλιστικού Χατζηδάκη

Μετά από 3 χρόνια κυβερνητικής θητείας και τρεις σχετικές παρεμβάσεις (νόμος 4672, ρυθμίσεις για το ΤΕΚΑ και τις επικουρικές συντάξεις, νόμος εκσυγχρονισμού του ΕΦΚΑ) το υπουργείο Εργασίας έδωσε στη δημοσιότητα το προς διαβούλευση νομοσχέδιο για τον εξορθολογισμό και τον εκσυγχρονισμό του ασφαλιστικού συστήματος.

Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης

Όπως εξηγείται από την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας στον πυρήνα των προτεινόμενων νομοθετικών ρυθμίσεων υπάρχει αφενός η ανάγκη εξασφάλισης ότι θα αποκατασταθούν ανισότητες που διαιωνίζονταν και θα προωθηθούν προστατευτικές  διατάξεις για ευάλωτες ομάδες ασφαλισμένων μέσω (και) της ενιαιοποίησης των ασφαλιστικών κανόνων και της εναρμόνισης των κανόνων της φορολογικής και της κοινωνικο-ασφαλιστικής διοίκησης. Αν κάτι ξεχωρίζει από την προωθούμενη μεταρρύθμιση αναμφίβολα αυτό είναι η μείωση στο ήμισυ (από τα 20 χρόνια στα 10) του χρόνου παραγραφής μη βεβαιωμένων οφειλών στον ΕΦΚΑ, αλλά και ο διπλασιασμός των δόσεων για πάγια ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών σε 24 δόσεις. Ειδικότερα, το νέο νομοσχέδιο φέρνει τις εξής 8 βασικές αλλαγές:

1] Μείωση σε 10 χρόνια –από τα 20 που είναι σήμερα–  του χρόνου που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ για να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν έχουν καταβληθεί. Αν η απαίτηση του ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί στο νέο προβλεπόμενο διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται. Με τη ρύθμιση αυτή επιτυγχάνεται η συμμόρφωση με την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε ότι η 20ετία για την παραγραφή απαιτήσεων του ΕΦΚΑ («νόμος Κατρούγκαλου») ήταν υπερβολικά μεγάλο διάστημα και έθεσε την 10ετία ως εύλογο χρόνο παραγραφής. Σημειώνεται ότι από 1η Ιανουαρίου 2027, η παραγραφή των μη βεβαιωμένων οφειλών προς τον ΕΦΚΑ γίνεται πενταετής, με εναρμόνιση των χρονικών ορίων παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών με ό,τι ισχύει για τις φορολογικές οφειλές.

 

2] Αύξηση των μηνιαίων δόσεων των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών σε 24 (από 12 που ήταν), με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα €50. Με την προτεινόμενη διάταξη εξισώνονται οι δόσεις για πάγια ρύθμιση χρεών σε ΕΦΚΑ και Εφορία και διευκολύνονται οι οφειλέτες ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών  στην τήρηση της ρύθμισης.

 

3] Κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% των ασφαλισμένων του πρώην Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), η οποία θεσπίστηκε για τη στήριξη της βιωσιμότητας του εν λόγω Ταμείου, αλλά πλέον δεν υπάρχει λόγος συνέχισής της αφού το ΤΠΔΥ κατέστη βιώσιμο.

 

4] Επέκταση του δικαιώματος της «μάχιμης πενταετίας», δηλαδή της αναγνώρισης έως και πέντε επιπλέον ετών ασφάλισης, σε όλους τους ένστολους, με την καταβολή των αντίστοιχων εισφορών. Στο εξής, όσοι ένστολοι εξαιρούνταν (π.χ. ορισμένες κατηγορίες πυροσβεστών, λιμενικών, αστυνομικών και υπηρετούντων στην αεροπορία) από τη σχετική ρύθμιση αποκτούν πλέον το δικαίωμα αυτό, ανεξαρτήτως μονάδας υπηρεσίας, αν είναι παλαιοί ή νέοι ασφαλισμένοι (προ ή μετά το 2011) και ανεξαρτήτως της σχέσης εργασίας με την οποία υπηρετούν (μόνιμοι και μη).

 

5] Παύση της υφ’ όρον ποινικής δίωξης των οφειλετών ρυθμισμένων ασφαλιστικών οφειλών για όσο διάστημα εξυπηρετείται η ρύθμιση.

 

6] Θέσπιση πλαφόν σε προκλητικά υψηλές επικουρικές συντάξεις, ίσο με το 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (€1.382,40/μήνα). Ειδικότερα, με βάση τη νομοθεσία του 2015-2016 οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται, κατά ένα μέρος τους, με βάση τις εισφορές που είχαν καταβληθεί κατά το χρονικό διάστημα 2002-2014. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις οι εισφορές αυτές ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν θεωρητικά σε πάρα πολύ υψηλές επικουρικές συντάξεις (ακόμα και παραπάνω από €15.000/μηνα). Με το πλαφόν περιορίζεται το ανώτατο ύψος των επικουρικών συντάξεων σε αυτό που αντιστοιχεί στις νόμιμες προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί στους ασφαλισμένους κατά τον καιρό καταβολής των εισφορών τους, οι οποίες ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους. Η επιβολή πλαφόν (που εφαρμόζεται στις κύριες συντάξεις, αλλά όχι στις επικουρικές) σε αυτές τις προκλητικά υψηλές επικουρικές συντάξεις καθίσταται επιβεβλημένη για να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ παλαιών και νέων ασφαλισμένων. Παράλληλα ικανοποιείται το περί δικαίου αίσθημα ανάμεσα σε όλους τους συνταξιούχους σε σχέση με το θεμιτό ύψος  των επικουρικών συντάξεων και το τι πράγματι είναι εισφορές.

 

7] Έναρξη της διαδικασίας ενιαιοποίησης των κανόνων για τις συντάξεις αναπηρίας. Συγκεκριμένα, επέρχεται μείωση του ποσοστού αναπηρίας από 67% σε 50% για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων, ως προϋπόθεση λήψης παροχών αναπηρίας, ώστε να υπάρξει εναρμόνιση με όσα ισχύουν για τους ασφαλισμένους των υπόλοιπων πρώην Ταμείων.  Από τη νέα ρύθμιση καλύπτονται πρωτίστως οι «παλαιοί ασφαλισμένοι» (προ 1993), ιδίως του πρώην ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ. Επίσης, θεσπίζεται ενιαία ημερομηνία καταβολής σύνταξης αναπηρίας, από την πρώτη ημέρα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας.

Σημειώνεται ότι το συνολικό πλαίσιο προστασίας των ατόμων με αναπηρία βρίσκεται υπό εξέταση, με στόχο τη διόρθωση στρεβλώσεων, την απλοποίηση και την κωδικοποίηση της νομοθεσίας και την αποκατάσταση αδικιών που προκύπτουν από τη διαφοροποίηση των κανόνων των πρώην Ταμείων που εντάχθηκαν στον ΕΦΚΑ. Για το θέμα αυτό έχει συγκροτηθεί Ομάδα Εργασίας με συμμετοχή και της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑΜΕΑ).

 

8] Ενίσχυση της προστασίας των ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων με την παύση αναζήτησης εκκρεμών οφειλών από τα ποσά που λήφθησαν καλόπιστα. Η ανάγκη για την εν λόγω παρέμβαση προέκυψε έπειτα από τον εντοπισμό –ομολογουμένως καθυστερημένα– από τις υπηρεσίες του ΟΠΕΚΑ πολλών περιπτώσεων πολιτών που λάμβαναν επιδόματα, κυρίως αναπηρικά και συνήθως μέσω δήμων, χωρίς να τα δικαιούνται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία καλόπιστα και διέκοψε την καταβολή τους, αναζητώντας αναδρομικά τα αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά

Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών υιοθετούνται ευνοϊκά μέτρα, με διάκριση μεταξύ αμέλειας και δόλου, όπως η τριετής παραγραφή οφειλών, η δυνατότητα εξόφλησής τους με δόσεις ή συμψηφισμούς με μελλοντικές καταβολές, καθώς και η μη αναζήτηση πολύ χαμηλών οφειλών (κάτω των 50 ευρώ). Λαμβάνεται έτσι υπόψη η καθυστέρηση του κράτος στους ελέγχους και γίνεται σεβαστή η καλή πίστη των αναπήρων για τα επιδόματα.