Οι 5 ελληνικοί δείκτες που συνεχίζουν να αγκομαχούν λόγω των μνημονίων

Δεκατρία χρόνια έχουν περάσει από την απαρχή της ελληνικής δημοσιονομικής περιπέτειας και της κρίσης χρέους το 2010 και μετά από τη λήξη του τρίτου μνημονίου τον Αύγουστο του 2018 και την έξοδο της χώρας από τη μεταμνημονιακή εποπτεία τον Αύγουστο του 2022, θα έλεγε κανείς ότι παρά τις απανωτές εξωγενείς κρίσεις που ενέσκηψαν έκτοτε (βλ. κορωνοϊός, ενεργειακή κρίση, πληθωριστικές πιέσεις) η χώρα έχει περάσει σε άλλη πίστα προόδου.

Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης

Του προλόγου το αληθές επιβεβαιώνουν τα στοιχεία της Eurostat που σε μία σειρά τομέων όπως ο μετασχηματισμός του κράτους σε μία πιο ψηφιακή και ως εκ τούτου φιλική προς τους πολίτες μορφή, την ψηφιακή μετάβαση, η περισσότερο «φιλόξενη» στάση της πολιτείας στο επιχειρείν και τους ξένους επενδυτές και η ύπαρξη υψηλής ποιότητας καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού, οι ελληνικές επιδόσεις προόδου παίρνουν καλό βαθμό.

Δεν παύει ωστόσο να υπάρχουν και οικονομικο-κοινωνικοί δείκτες που ακόμη κουβαλούν μία «κακία σκουριά» που άφησαν πάνω τους τα πολλά μνημονιακά χρόνια. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζεται σε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη που εκπόνησαν ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιώργος Παγουλάτος, και ο βοηθός έρευνας στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), Θάνος Δελλατόλας.

Η μελέτη των δύο επιστημόνων δημοσιοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες από το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών και το βασικό της συμπέρασμα συνοψίζεται στην διαπίστωση της ύπαρξης εμφανών ανισοτήτων μεταξύ της Ελλάδας και άλλων χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε περιφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο και σε μία συγκεκριμένη πεντάδα δεικτών που είναι η γήρανση του πληθυσμού, η απασχόληση, η εκπαίδευση, η στέγαση και το διαθέσιμο εισόδημα τω πολιτών.

Κωδικοποιημένα και ανά εξεταζόμενο δείκτη, τα ευρήματα της συγκριτικής μελέτης των κ.κ. Παγουλάτου- Δελλατόλα σκιαγραφούν την παρακάτω εικόνα:

1] ΓΗΡΑΝΣΗ: Σε χρονικό διάστημα σχεδόν μίας δεκαετίας, η Ελλάδα «γέρασε» κατά 3,5 έτη εμφανίζοντας την τρίτη μεγαλύτερη μεταβολή, όταν ο μέσος όρος γήρανσης στην Ε.Ε. είναι τα 2,3 χρόνια. Το ζήτημα σχετίζεται σαφώς και με τον δείκτη γονιμότητας όπου παρατηρείται το εξής. Ενώ υπάρχουν χώρες με δεινότερες «επιδόσεις» (βλ Ισπανία, Μάλτα) εντούτοις στην Ελλάδα ο δείκτης ολικής γονιμότητας έπεσε το 2020 στο 1,39 από το 1,50 που βρισκόταν το 2020. Η μεταβολή των 0,11 μονάδων μπορεί να μην φαντάζει μεγάλη σε απόλυτους αριθμούς αλλά δείχνει και την απόσταση της χώρας μας σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε. αφού στην πάροδο της ίδιας ενδεκαετίας ο ευρωπαϊκός μ.ο. ολικής γονιμότητας σημείωσε μείωση μόλις 0,6.

Από την μελέτη προκύπτει επίσης ότι η μέση ηλικία των γυναικών κατά τη γέννα του πρώτου παιδιού τους έχει μετατοπιστεί προς τα επάνω. Κατά μέσο όρο, η Ε.Ε. έχει υποστεί μια μεταβολή της μέσης ηλικίας κατά ένα έτος, φτάνοντας τα 31 έτη. Η Ελλάδα είναι σε δεινότερη θέση από το μέσο όρο της ΕΕ, εντοπίζοντας την μέση ηλικία της σχεδόν στα 32 έτη.

2] ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: Από το 2014 και μετά η Ελλάδα εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια το 60% των ανέργων ηλικίας 25-49 ετών χρειάζονται τουλάχιστον 12 μήνες προκειμένου να ξαναβρούν απασχόληση πράγμα που σημαίνει ότι η πολύμηνη απουσία ενός ανέργου από οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριοποίηση διαβρώνει όχι μόνο το ηθικό αλλά και τις δεξιότητες του ανέργου που αναζητά δουλειά.

3] ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ: Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση με ποσοστό 10,6% σε ανθρώπους ηλικίας 25 έως 64 ετών, οι οποίοι ενώ διαθέτουν επιστημονική κατάρτιση δεν εργάζονται. Ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μ.ο. είναι μόλις που ξεπερνάει στο 4%.

4] ΣΤΕΓΑΣΗ: Για το 2021, η Ελλάδα είχε ποσοστό υπερπληθυσμού/συνωστισμού στη στέγαση των νοικοκυριών (overcrowding rate), 28.5%, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ στο 17%.

5] ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ: Η χώρα μας έχει τον υψηλότερο δείκτη υπερ-επιβαρυμένων οικιακών εξόδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση με 28,8% το 2021 από το 39,5% που βρισκόταν το 2018. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το 2021 το 46,3% των Ελλήνων δεν θα ήταν σε θέση να καλύψει κάποιο απροσδόκητο κόστος ή ανάγκη. Ο αντίστοιχος μέσος όρος για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά ήταν το ίδιο έτος στο 30,1% δηλαδή 15 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα.

Η… ταμπακιέρα του φαύλου κύκλου

Όλα τα παραπάνω συνθέτουν την… ταμπακιέρα της μελέτης που δημοσιοποίησε το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών και η οποία είναι ότι στην ελληνική οικονομία-κοινωνία υφίσταται ένας φαύλος κύκλος το σπάσιμο του οποίου αποτελεί πρόκληση για όλους. Κι αυτό ο φαύλος κύκλος είναι ότι η ακόμη υπολειτουργούσα αγορά εργασίας που δεν προσφέρει ακόμη εξαιρετικά ασφαλείς θέσεις απασχόλησης με ελκυστικές απολαβές γεννά συνθήκες αβεβαιότητας, οι οποίες με την σειρά τους εμποδίζουν τους νέους ανθρώπους να δημιουργήσουν οικογένεια, συνέπεια που με τη σειρά της οδηγεί στην βαθμιαία πληθυσμιακή γήρανση και συρρίκνωση.