Η… μεταπολίτευση της ελληνικής οικονομίας: Τα παθήματα πολλά! Τα μαθήματα;

Στη θεματική του πρόσφατου συνεδρίου που διοργάνωσε το think tank «Κύκλος Ιδεών» για τις «επιδόσεις» της ελληνικής οικονομίας από το 1974 μέχρι σήμερα, εκτός από τον επιχειρηματία Ευ. Μυτιληναίο  συμμετείχαν και οι διακεκριμένοι τραπεζίτες Γκίκας Χαρδούβελης και Φωκίωνας Καραβίας, καθώς και ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Βέττας.

Υπό την ιδιότητα και του γενικού διευθυντή του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, ο κ. Βέττας ξεκίνησε την τοποθέτησή του με την παραδοχή ότι τον τελευταίο μισό αιώνα η ελληνική οικονομία έχει προοδεύσει, εκφράζοντας ωστόσο και τον προβληματισμό για το πώς τα προσεχή 10-20 έτη θα μπορέσει η οικονομία μας να «γράψει» ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 2,5% και με αρνητικό πρόσημο στον δείκτη του δημογραφικού, όταν στην εξεταζόμενη πεντηκονταετία ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης ήταν μόλις στο 0,9% και μάλιστα με θετικούς δημογραφικούς δείκτες.

Σύμφωνα, πάντα, με τον γενικό διευθυντή του ΙΟΒΕ το σημερνό ΑΕΠ της Ελλάδας θα ήταν τουλάχιστον 10-15% υψηλότερο, αν η χώρα είχε «κλείσει τους λογαριασμούς με την κρίση το 2015», γεγονός που θα την είχε καταστήσει και μία από τις πιο πλούσιες χώρες εφόσον συμβάδιζαν οι ελληνικοί ρυθμοί ανάπτυξης με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς μέσους όρους.

Το πάθημα της δημοσιονομικής κρίσης θα πρέπει να γίνει μάθημα για την Ελλάδα, συμπλήρωσε εμμέσως πλην σαφώς ο κ. Βέττας, διευκρινίζοντας ότι θα πρέπει κάποια στιγμή η χώρα μας να αξιολογήσει γιατί απαιτήθηκαν τρία μνημόνια και μια 13χρονη «εξορία» από την επενδυτική βαθμίδα για να βγει στο ξέφωτο της κανονικότητας. Ένα από αυτά τα μαθήματα είναι πιθανότατα η ανάγκη για αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου που όπως είπε ο καθηγητής του ΟΠΑ οδήγησε τη χώρα σε χαμηλότερη τροχιά ανάπτυξης από αυτή που θα μπορούσε να έχει.

Αυτό που, τέλος, χαρακτήρισε ο κ. Βέττας ως το περισσότερο ελπιδοφόρο σημείο των τελευταίων ετών για την ελληνική οικονομία είναι η συστηματική αύξηση των εξαγωγών που ουσιαστικά έχουν διπλασιαστεί συγκριτικά με το πρόσφατο παρελθόν, και με μικρές και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις να έχουν διασυνδεθεί μέσα στην κρίση με την διεθνή αγορά.

To «υπνωτικό χάπι» του ευρώ

Στο «πριν» και το «μετά» της ελληνικής οικονομίας από τη δημοσιονομική κρίση της περιόδου 2010-2018 επικεντρώθηκαν και οι τοποθετήσεις των δύο τραπεζιτών του πάνελ του συνεδρίου του «Κύκλου Ιδεών». Έχοντας το… προνόμιο της πείρας να έχει διατελέσει υπουργός Οικονομικών την περίοδο 2014-2015, ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Τράπεζας, Γκίκας Χαρδούβελης, υπογράμμισε ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε κάνει σοβαρή συζήτηση για τα αίτια της κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας κι ότι για προχωρήσουμε «πρέπει να καταλάβουμε όλοι γιατί ήρθε η κρίση».

Σύμφωνα με τον διακεκριμένο οικονομολόγο κρίσιμο ρόλο για την σταδιακή πορεία της χώρας προς τον γκρεμό της (παρ’ ολίγον) χρεωκοπίας έπαιξε το θέμα των διπλών ελλειμμάτων και το τρόπον τινά μασκάρεμα της δημοσιονομικής ανισορροπίας που ελλόχευε εν έτει 2007.

«Θυμάμαι που το 2007 είχαμε κάνει  μια μελέτη, που είχαμε σηκώσει την κόκκινη σημαία και λέγαμε ότι κάτι δεν πάει καλά, με την ελληνική οικονομία, διότι είχαμε τα διπλά ελλείμματα. Έλλειμμα εξωτερικών συναλλαγών, που σημαίνει ότι η ζήτηση για να αγοράσουμε αγαθά των ξένων ήταν πολύ μεγαλύτερη από την προσφορά τη δική μας. Είχαμε μια οικονομία η οποία δεν παρήγαγε αρκετά αγαθά, όσα θέλαμε εμείς να καταναλώσουμε. Άρα υπήρχε μια ανισορροπία που ήταν εμφανής.

»Η δεύτερη μεγάλη ανισορροπία εν έτι 2007 ήταν το δημοσιονομικό, που κρυβόταν λίγο και εμφανίστηκε απότομα το 2009 με την αλλαγή κυβέρνησης» εξήγησε ο πρώην ΥΠ.ΟΙΚ., για να συμπληρώσει ότι αυτά τα κρίσιμα προβλήματα δεν έγιναν αντιληπτά διότι υπήρξε εφησυχασμός.

«Μας θεωρούσαν μια “μικρή Γερμανία”. Έλειψε η πειθαρχία της αγοράς. Η ίδια η είσοδος στην ΟΝΕ ήταν ένα υπνωτικό χάπι. Ενώ μπαίνοντας στην ΟΝΕ έπρεπε να συνεχίσουμε να μεταρρυθμιζόμαστε, επειδή όμως ζούσαμε καλά, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε» ήταν η χαρακτηριστική αποστροφή του λόγου του Γκ. Χαρδούβελη.

Σε ό,τι αφορά, εξάλλου, τις απαιτούμενες προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί η Ελλάδα για να συγκλίνει πραγματικά με την Ευρώπη, ο πρώην ΥΠ.ΟΙΚ. και νυν πρόεδρος της  Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών ήταν ξεκάθαρος:

«Δεν πρέπει να εξαρτιόμαστε από τον τουρισμό. Πρέπει να βρούμε και άλλα πράγματα που θα πουλάμε στους ξένους. Οι επενδύσεις είναι 14% του ΑΕΠ και στην ευρωζώνη πάνω από 20% του ΑΕΠ. Πρέπει να κάνουμε την Ελλάδα πιο ελκυστική.».

Από την δική του πλευρά, ο CEO της Eurobank Φωκίων Καραβίας εστίασε την αναφορά του στη εικόνα που παρουσιάζει ο εγχώριος τραπεζικός κλάδος μετά από το πέρας της δημοσιονομικής αναταραχής.

Είπε συγκεκριμένα ότι η εξομάλυνση του τραπεζικού συστήματος επήλθε αφενός με την εξυγίανση των ισολογισμών αφετέρου με την κεφαλαιακή ενίσχυση μέσω των αγορών, αλλά και μέσω της οργανικής κερδοφορίας.

Απαντώντας, εξάλλου, στις φωνές που υποστηρίζουν ότι οι τράπεζες έχουν κλειστή τη στρόφιγγα των χρηματοδοτήσεων για τις μικρές ελληνικές επιχειρήσεις, ο κ. Καραβίας παράθεσε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία από 900.000 νομικά πρόσωπα, 100.000 επιχειρήσεις έχουν άνετη πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό.

Από τις υπόλοιπες, μόλις 80.000 έχουν 5 ή περισσότερους εργαζόμενους, 250.000 έχουν έως τέσσερις, ενώ 540.000 δεν έχουν κανέναν εργαζόμενο.

Υπό αυτό το πρίσμα ο CEO της Eurobank υποστήριξε ότι «δεν υπάρχει επιχείρηση που θα φέρει ένα συνεκτικό σχέδιο και να μην πήρε δάνειο», διευκρινίζοντας όμως ότι «δεν μπορεί να δηλώνει κανείς ελάχιστα και να περιμένει ότι θα πάρει δάνεια με βάση έναν “εκτιμώμενο” τζίρο».