H ΕΕ δεν εξαρτάται πλέον από το ρωσικό φυσικό αέριο, υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις

Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δεν χρειάζεται πλέον το ρωσικό φυσικό αέριο. Ωστόσο, η λήξη της σύμβασης προμήθειας μέσω της Ουκρανίας στο τέλος του τρέχοντος έτους θα μπορούσε να αποδειχθεί δαπανηρή για την Αυστρία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία.

«Το ρωσικό φυσικό αέριο μπορεί να αντικατασταθεί. Ας προχωρήσουμε παρακάτω».

Αυτή είναι η λογική που έχουν υιοθετήσει πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, καθώς η συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που διατηρεί ενεργό το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση πλησιάζει στη λήξη της στο τέλος του έτους. Και τα στοιχεία δείχνουν ότι έχουν σε γενικές γραμμές δίκιο: Η ΕΕ μπορεί γενικά να ψάξει αλλού για αυτό το φυσικό αέριο.

Ωστόσο, για μερικές χώρες -κυρίως την Αυστρία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία- η προοπτική αυτή θέτει ένα δαπανηρό δίλημμα που θα μπορούσε να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη.

Σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του μπλοκ, οι τρεις αυτές χώρες δεν έχουν ακόμη απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Για λόγους τόσο πολιτικούς όσο και πραγματικούς, κάθε χώρα έχει παραμείνει συνδεδεμένη με την ενέργεια της Μόσχας, αποκομίζοντας οφέλη κόστους στη διαδικασία.

Το Politico αναλύει πώς έχει αλλάξει η ενεργειακή αγορά της Ευρώπης μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αποκαλύπτοντας γιατί δεν χρειάζεται πλέον έναν άλλοτε ζωτικό αγωγό, αλλά δεν μπορεί να ξεφύγει από το οικονομικό κόστος του τερματισμού των ροών του.

Ο μεταβαλλόμενος ενεργειακός χάρτης της Ευρώπης

Μετά την ολομέτωπη επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο έγινε άμεσο πρόβλημα, καθώς η Μόσχα διέκοψε τις ροές μέσω των αγωγών Nord Stream και Yamal-Europe – δύο βασικές ενεργειακές συνδέσεις με την ΕΕ.

Η Ευρώπη επανέφερε γρήγορα τις ισορροπίες της. Οι παράκτιες χώρες δημιούργησαν χωρητικότητα για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από μέρη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ καταρτίστηκαν νέες συμβάσεις. Μέχρι το 2023, το ρωσικό αέριο από αγωγούς αποτελούσε μόνο το 8% των ενεργειακών εισαγωγών της ΕΕ, από πάνω από 40% το 2021.

Η συμφωνία που επέζησε του πολέμου

Ωστόσο, μερικοί αγωγοί συνέχισαν να αντλούν, συμπεριλαμβανομένου ενός που διέσχιζε την Ουκρανία και λειτουργούσε βάσει προπολεμικής σύμβασης.

Για την ΕΕ στο σύνολό της, η διαδρομή αυτή ήταν ως επί το πλείστον υποτυπώδης – μόνο το 5% περίπου των εισαγωγών φυσικού αερίου του μπλοκ το 2023 προήλθε από τη διαδρομή της Ουκρανίας.

Αλλά για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η διαδρομή είναι ζωτικής σημασίας. Εγκλωβισμένες από την θάλασσα, οι χώρες δεν στράφηκαν τόσο εύκολα στις εισαγωγές ΥΦΑ και συνέχισαν να αντλούν ρωσικό αέριο.

«Δεν είναι ένα τεράστιο κομμάτι της συνολικής ευρωπαϊκής προμήθειας [φυσικού αερίου], αλλά είναι μια πραγματικά σημαντική πηγή προμήθειας για το πού πηγαίνει», δήλωσε η Σαμάνθα Γκρος, διευθύντρια της Πρωτοβουλίας για την Ενεργειακή Ασφάλεια και το Κλίμα στο Ινστιτούτο Brookings.

Στη διετή επέτειο του πολέμου, η Αυστρία ανλεφερε ότι εξακολουθεί να εξαρτάται κατά 98% από το ρωσικό φυσικό αέριο, με μεγάλο μέρος αυτού να έρχεται μέσω της Ουκρανίας. Η Σλοβακία έχει επίσης λάβει αρκετά δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του αγωγού, ενώ η Ουγγαρία λαμβάνει λιγότερο ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας, αλλά είναι βαθιά εξαρτημένη από την ενέργεια της Μόσχας συνολικά.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι η πιθανή κατάρρευση του αγωγού της Ουκρανίας αποτελεί «βασική αβεβαιότητα» για την Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα.

«Ενώ το ρωσικό αέριο που διακινείται μέσω της Ουκρανίας κάλυπτε μόνο ένα μικρό ποσοστό της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2023, η διακοπή αυτών των ροών διαμετακόμισης θα επηρέαζε σημαντικά ορισμένες αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και τη Μολδαβία», ανέφερε.

Επωφελούμενοι από το ρωσικό φυσικό αέριο

Επί του παρόντος, οι χώρες της ΕΕ που βασίζονται στον αγωγό της Ουκρανίας ουσιαστικά προμηθεύονται το ρωσικό φυσικό αέριο όσο φθηνότερα μπορούν χωρίς να εξαρτώνται από μεσάζοντες που μεταπωλούν σε υψηλότερες τιμές.

Θα χρειαστούν νέες συμβάσεις, θα πρέπει να σχεδιαστούν νέες διαδρομές – είτε για το υγροποιημένο φυσικό αέριο που θα πάρει το δρόμο του από τις ακτές είτε για το αέριο από άλλους αγωγούς που θα αντικαταστήσει τις χαμένες ρωσικές εισροές. Όπως και να έχει, το κόστος θα ήταν σημαντικό.

«Αν αυτό το αέριο έρχεται στην Ευρώπη ως LNG, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι πιο ακριβό από ό,τι ήταν το ρωσικό αέριο από αγωγούς», δήλωσε η Γκρος. «Ο σημαντικός λόγος για τον οποίο η Ευρώπη εξαρτιόταν αρχικά τόσο πολύ από το ρωσικό αέριο ήταν ότι ήταν φθηνό».

Τελικά, είναι «περισσότερο θέμα τιμής, λιγότερο θέμα όγκου», δήλωσε ο Christoph Halser, αναλυτής φυσικού αερίου και LNG της RystadEnergy.

Προτεινόμενες λύσεις

Ήδη, η Σλοβακία και η Αυστρία έχουν βρει εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου μέσω συμφωνιών με κοντινές χώρες όπως η Τουρκία. Η Ουγγαρία, εν τω μεταξύ, θα μπορούσε να συνεχίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο μέσω της Σερβίας.

Όλες αυτές οι εναλλακτικές λύσεις έχουν κάποιο τίμημα, είτε πρόκειται για ακριβότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο είτε, στην περίπτωση της Ουγγαρίας, για εξάρτηση από έναν μόνο αγωγό. Όπως και να έχει, όμως, το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να ρέει.

«Ενώ η διακοπή των ροών θα γίνει πιο έντονα αισθητό στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ολόκληρη η ΕΕ θα μπορούσε να αισθανθεί τις επιπτώσεις», ανέφερε η Γκρος. Οι αγορές θα γίνουν πιο στενές, με λιγότερα περιθώρια λάθους εάν υπάρξουν προβλήματα εφοδιασμού.

Ο αγωγός της Ουκρανίας μπορεί επίσης να συνεχίσει να αντλεί αέριο. Ενώ το Κίεβο έχει αρνηθεί να διαπραγματευτεί την ανανέωση απευθείας με τη Μόσχα, βρίσκονται σε εξέλιξη συνομιλίες με το πλούσιο σε ορυκτά καύσιμα Αζερμπαϊτζάν για την ανάληψη των συμβάσεων.

Ωστόσο, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με το αν το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να παράγει αρκετό αέριο για να αντικαταστήσει όλες τις πρώην ρωσικές εξαγωγές – ή αν θα λειτουργήσει απλώς ως μεσάζων, μετονομάζοντας το «ρωσικό αέριο» σε «αζερικό αέριο» πριν το στείλει μέσω του αγωγού της Ουκρανίας.

«Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι οποιοδήποτε αέριο πωλείται ως αέριο που προέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν θα είναι στην πραγματικότητα αζέρικης προέλευσης», δήλωσε η Aura Săbăduș, εμπειρογνώμονας στις αγορές φυσικού αερίου της ICIS που δραστηριοποιείται στον τομέα των πληροφοριών για τα εμπορεύματα. «Το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει την παραγωγική ικανότητα για να καλύψει τη ζήτηση στη Νότια, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και είναι απίθανο να του επιτραπεί από τη Ρωσία να χρησιμοποιήσει το δίκτυο αγωγών της για τη διαμετακόμιση του αερίου».

Ωστόσο, ακόμη και σε αυτό το σενάριο, οι τιμές πιθανότατα θα αυξηθούν ελαφρώς.

Και, φυσικά, η Ρωσία θα επωφεληθεί.

Βασίλης Κάλτσας – Economistas.gr