ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ: Η μοιρασιά της Λιβύης και ο κίνδυνος συμφωνίας Τουρκίας-Αιγύπτου

Εδώ και πολλούς μήνες η Άγκυρα επιδιώκει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Κάιρο. Μία προσπάθεια που ξεκίνησε πριν από τι τουρκικές προεδρικές εκλογές από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Μεβλουτ Τσαβούσογλου. 

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Πλέον φαίνεται ότι οι σχέσεις των δύο πλευρών βρίσκονται σε φάση αποκατάστασης, κάτι που λογικά δεν πρέπει να μας επιτρέπει να κοιμόμαστε ήσυχοι. Το διήμερο 3 και 4 Σεπτεμβρίου ο Τούρκος πρόεδρος θα υποδεχθεί στην Άγκυρα τον Αιγύπτιο ομόλογου του, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι. Ήδη διπλωματικοί και στρατιωτικοί αναλυτές κάνουν λόγο στα τουρκικά ΜΜΕ, ότι «Τουρκία κι Αίγυπτος θα υπογράψουν και οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών. Και μάλιστα υποστηρίζουν πως με αυτά που προσφέρει η Τουρκία στην Αίγυπτο θα πετάξει στα σκουπίδια τη συμφωνία της Ελλάδας με την Αίγυπτο».

Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ότι σε αντίθεση με την Αίγυπτο, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ στα νησιά παρά μόνο σε ηπειρωτικές περιοχές. Έτσι με αυτό τον τρόπο, εάν φυσικά αποδεχθεί η Αίγυπτος την χάραξη ΑΟΖ με την Τουρκία παρακάμπτοντας και την Κύπρο, αλλά και τα Δωδεκάνησα θα είναι σαν να αποδέχεται το Τουρκολιβυκό Σύμφωνο, το οποίο ακόμη είναι στον αέρα, καθώς ναι μεν έχει κατατεθεί στον ΟΗΕ, αλλά δεν έχει ψηφιστεί από το Λιβυκό Κοινοβούλιο, οπότε με βάση το καταστατικό του Διεθνή Οργανισμού αποτελεί δίκην προθέσεων και όχι διμερή κρατική συμφωνία. Αυτό, όμως ελάχιστα ενδιαφέρει την Τουρκία, η οποία κινείται με μία άνεση τονίζοντας παντού ότι αυτή ελέγχει την περιοχή με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Και πάνω εκεί πάτησε το καθεστώς Ερντογάν ανανεώνοντας το μνημόνιο, όπου πλέον η Λιβυκή κυβέρνηση της Τρίπολης παραχωρεί εκτεταμένες εξουσίες στον τουρκικό στρατό για να κάνει ότι θέλει στο κομμάτι της Λιβύης που ελέγχει.

Είναι πλέον σαφές πως η Λιβύη καθίσταται αποικία της Άγκυρας. Το πρόσφατο Μνημόνιο (MOU) παρέχει στις τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις εκτεταμένη επιχειρησιακή ελευθερία και νομική προστασία. Το Μνημόνιο περιέχει πρόνοιες, που καθιστούν τον τουρκικό στρατό κυρίαρχο στις περιοχές, που ελέγχει η προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία ειρήσθω εν παρόδω, δεν νομιμοποιείται να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες. Την ίδια ώρα, το άλλο στρατόπεδο της Ανατολικής Λιβύης που διοικείται υπό τον στρατάρχη Χαφτάρ, δεν φάνηκε μέχρι στιγμής να αντιδρά στα όσα διαδραματίζονται σε σχέση με την εκχώρηση σημαντικών εξουσιών στην Τουρκία από την Τρίπολη.

Ο Χαφτάρ πάντως προ ολίγων 24ωρων συναντήθηκε με τον στρατηγό Μάικλ Λάνγκλι, που υπηρετεί στο μεικτό διοικητήριο των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων που είναι αρμόδιο για τη Μέση Ανατολή και με τον επιτετραμμένο της αμερικανικής πρεσβείας στην Τρίπολη, Τζέρεμι Μπεντ. Η συνάντηση έγινε στην Βεγγάζη, έδρα του Χαφτάρ, όπου όπως ανακοινώθηκε «οι αμερικανοί εκπρόσωποι παρότρυναν όλα τα μέρη στη Λιβύη να συμμετάσχουν με εποικοδομητικό τρόπο σε διάλογο για να διατηρηθεί η σταθερότητα και να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση των τρεχουσών εντάσεων, με τη συμβολή της Αποστολής Υποστήριξης των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη». Για το ότι οι Τούρκοι μπορούν να κάνουν ότι θέλουν στην Δυτική Λιβύη, δεν ειπώθηκε ούτε λέξη.

Ο Σίσι και η Αίγυπτος

Στην Τουρκία, όπως είπαμε δίνουν μεγάλη σημασία στην επικείμενη επίσκεψη Αλ Σίσι στην Άγκυρα. Και αυτό επειδή Ερντογάν και Αλ Σίσι στο παρελθόν είχαν εχθρικές σχέσεις, αφού η Τουρκία περιέθαλψε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, τους οποίους ανέτρεψε ο Αλ Σίσι ως στρατηγός κι ανέλαβε την εξουσία και τους θεωρεί ως τρομοκρατική οργάνωση.

Στην ατζέντα θα είναι κυρίως θέματα οικονομικών και στρατιωτικών σχέσεων, αλλά σύμφωνα με την ίδια πηγή και συμβάσεις που αφορούν τη στρατιωτική βιομηχανία. Αναφέρεται δε ότι στα όσα θα υπογραφούν θα είναι και το τουρκικό drone «Bayraktar», το οποίο η Αίγυπτος ήθελε εδώ και καιρό να αποκτήσει, δεδομένης της μεγάλης στρατηγικής σημασίας του στην αντιμετώπιση ένοπλων ομάδων. Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος όπως αναφέρουν οι πληροφορίες θα συνοδεύεται από επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας, της υγείας, της εκπαίδευσης, του τουρισμού και της αμυντικής βιομηχανίας.

Ερώτημα παραμένει αν Ερντογάν και Σίσι θα μπουν σε θέματα όπως η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, αλλά και το ζήτημα της Λιβύης. Ο πρώην πρεσβευτής της Αιγύπτου στην Τουρκία, Αμπντέλ Ραχμάν Σαλάχ, μιλώντας στο «Al-Araby Al-Jadeed», εκτίμησε ότι η Αίγυπτος θα μπορούσε να έχει ρόλο διαμεσολαβητή στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας – Κύπρου. Υποστήριξε δε ότι «υπάρχει μια ευκαιρία για μια λύση στην ανατολική Μεσόγειο, μακριά από την αναζήτηση του τερματισμού των ιστορικών διεκδικήσεων που συνδέονται με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως και έγινε με τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων (της Αιγύπτου) με την Ελλάδα, καθώς φρόντισε να μην συμπεριληφθούν οι περιοχές κοντά στις τουρκικές παραλίες, ώστε να μην διαταραχθούν τα τουρκικά συμφέροντα στην αιγυπτιοελληνική συμφωνία χαρακτηρισμού».

Την ίδια στιγμή ο πρώην σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου, Τζαχίντ Τοζ, περιέγραψε την επίσκεψη του Σίσι ως «εξαιρετικά σημαντική στη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, μετά από ρήξη δέκα ετών». Σημείωσε δε ότι μεταξύ των προβλημάτων είναι το θέμα της οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων και της Λιβύης, το θέμα της παρουσίας της αιγυπτιακής αντιπολίτευσης στην Τουρκία, αλλά όπως είπε και της παρουσίας πολλών χαρακτηριζόμενων ως «γκιουλενιστών» στην Αίγυπτο, με αποτέλεσμα να χρειάζεται χρόνος.

Στην Αθήνα διπλωματικοί κύκλοι δεν κρύβουν την ανησυχία τους γι’ αυτήν την προσέγγιση Αιγύπτου-Τουρκίας, καθώς ο Ερντογάν δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ στα νησιά, οπότε δεν κατανοεί και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας από τα 6 στα 12 μίλια. Οπότε δεν μπορεί να αποκλειστεί να προτείνει στον Αλ Σίσι να χαραχθούν θαλάσσιες ζώνες Τουρκίας -Αιγύπτου μεταξύ των έξι και δώδεκα μιλίων, που αποτελούν κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας, το οποίο όμως δεν αναγνωρίζει η Τουρκία.

Αναμφίβολα η προσέγγιση των δύο χωρών είναι ένα ζήτημα που η Ελλάδα παρακολουθεί. «Ωστόσο δεν θεωρείται ότι οι σχέσεις Καΐρου – Άγκυρας μπορούν να απειλήσουν τις σχέσεις Ελλάδας – Αιγύπτου», ανάφερε πηγή του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ποντάροντας στο ότι η Αίγυπτος έχει αναγνωρίσει το Δίκαιο των θαλασσών, όπου και τα νησιά έχουν ΑΟΖ. Ποιος όμως μπορεί να αποκλείσει μία ενέργεια του Ερντογάν για να κατευνάσει τον Αλ Σίσι να προτείνει μία χάραξη ΑΟΖ επιζήμια για τα ελληνικά συμφέροντα, προβάλλοντας την δύναμη των όπλων, εάν υπάρξει ελληνική αντίδραση;

Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι Αίγυπτος και Τουρκία έχουν κοινά συμφέροντας στην Λιβύη. Οι Τούρκοι στην Δυτική Λιβύη και οι Αιγύπτιοι στην Ανατολική Λιβύη, με τον Αλ Σίσι να στηρίζει ανεπιφύλακτα τον στρατάρχη Χαφτάρ. Ποιος αποκλείει οι δύο… νέοι συνέταιροι να «μοιράσουν» την πρώην κραταιά χώρα του Μουαμάρ Καντάφι; Εξάλλου μία ειρήνη, έστω και υπό την… κατοχή Τουρκίας-Αιγύπτου θα ικανοποιήσει και τις μεγάλες δυνάμεις που θα θεωρήσουν ότι έλυσαν άλλο ένα πρόβλημα.

Όλα αυτά είναι πάνω στο τραπέζι και δεν αποτελούν θεωρίες συνωμοσίας εθνολαϊκιστών, όπως διακινούν κύκλοι που περιφέρονται μεταξύ Μαξίμου και υπουργείου Εξωτερικών και έχουν ταχθεί υπέρ του κατευνασμού, αλλά απορίες των απλών πατριωτών που βλέπουν να γίνονται πράγματα κι εμείς να ασχολούμαστε με τα μικρά, όπως το να έχουμε «ήσυχα νερά» για να εισπράξουμε τα χρήματα από τους τουρίστες.