Ελέφαντας χρέους στο δωμάτιο της οικονομίας

Τις οικονομικές προβλέψεις για την πορεία των αγορών το δ΄ τρίμηνο του τρέχοντος έτους παρουσίασε προ ημερών η διεθνής τράπεζα επενδύσεων Saxo Bank, κάνοντας ειδική αναφορά στο βουνό χρέους –όπως το χαρακτηρίζει– που έχει συγκεντρωθεί παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια.

Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης

Σύμφωνα με τη Saxo Bank το εξωτερικό χρέος της Ασίας έχει εκτιναχθεί μέσα σε μία δεκαετία στα 2,5 τρισ. δολάρια (από 300 δισ. δολάρια που ήταν), και ότι η Κίνα καταναλώνει μια περιουσία απλώς και μόνο για να διαχειριστεί ένα κόστος εξυπηρέτησης χρέους που αντιστοιχεί στο 39% του ΑΕΠ. Οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση, με το επιτόκιο επί του αμερικανικού κυβερνητικού χρέους να καλύπτει το 6% του προϋπολογισμού για το 2013, παρά τα ιδιαίτερα χαμηλά επιτόκια δανεισμού, και το χρέος να έχει σχεδόν διπλασιαστεί, φθάνοντας στο 80% του ΑΕΠ μέσα σε 10 χρόνια. Επιπλέον, η τράπεζα αναφέρει ότι ο δυτικός κόσμος εξακολουθεί να αγνοεί την ανάγκη μιας ριζικής διαρθρωτικής μεταρρύθμισης, η οποία θα επιτρέψει στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα να ανθίσει και να αναπτυχθεί.

Χαρακτηριστικά είναι τα όσα σχολιάζει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Saxo Bank, Steen Jakobsen, ο οποίος θεωρεί ότι έφτασε η ώρα για την παγκόσμια κοινότητα να μιλήσει για το χρέος. «Είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο, για τον οποίο κανείς δεν θέλει να συζητήσει – αλλά πλέον έχει μεγαλώσει σε τέτοιο βαθμό που τα θεμέλια τρίζουν. Όποια στιγμή και αν συμβεί για την καθεμία από αυτές, τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η Κίνα και η Ευρώπη, οδεύουν σίγουρα προς ακόμα μια “στιγμή Minsky”», λέει ο St. Jakobsen και συνεχίζει: «Η απόσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα και την αντίληψη της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη. Ωστόσο, κάτι ανάλογο ισχύει και για τις επενδυτικές ευκαιρίες υπό τέτοιο καθεστώς: ποτέ δεν ήταν καλύτερες. Ο κόσμος δεν φθάνει στο τέλος του – προετοιμάζεται για μια νέα αρχή, στο πλαίσιο της οποίας οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τον ελέφαντα που υπάρχει μέσα στο δωμάτιο: το χρέος».

Διαγραφή ή ανάπτυξη

Ο επικεφαλής Οικονομολόγος της διεθνούς επενδυτικής τράπεζας αναφέρει ότι το χρέος μειώνεται αποκλειστικά με δύο τρόπους: με διαγραφή ή με μεγαλύτερη ανάπτυξη. Τίποτα από τα δύο δεν είναι εφικτό, πολιτικά ή πρακτικά, κατά τη διάρκεια του δ΄ τριμήνου. Γεγονός που σημαίνει ότι τα επιτόκια σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να παραμείνουν αμετάβλητα ή να μειωθούν, όσο παίζουμε το παιχνίδι του «επιμηκύνω και προσποιούμαι» για ακόμα μια φορά, προτού ο Minsky βρει τη στιγμή του και θριαμβεύσει.

Κατά τη διάρκεια του δ΄ τριμήνου, οι αγορές δεν θα μείνουν ικανοποιημένες: η πορεία των ΗΠΑ για καλύτερες μέρες στο μέλλον δεν είναι εύκολη, παράλληλα με τη μετριοπαθή περιοριστική πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας. Με την ανάκαμψη των ΗΠΑ να κινείται σε πολύ χαμηλούς ρυθμούς και το δολάριο να ενισχύεται δυναμικά, η αβεβαιότητα και η μεταβλητότητα εν αναμονή όσων πρόκειται να ακολουθήσουν θα αυξηθούν έντονα. Τα ομόλογα θα καταγράψουν ξανά ράλι και η μεταβλητότητα θα σημειώσει άνοδο.

Οι οιωνοί για εμπορεύματα-ενέργεια

Εξετάζοντας την τιμολόγηση του χρυσού σε άλλα νομίσματα, ο επικεφαλής Στρατηγικής Εμπορευμάτων στη Saxo Bank, Ole S. Hansen, σημειώνει ξεκάθαρα ότι η αδυναμία του κίτρινου μετάλλου οφείλεται κατά κύριο λόγο στη δύναμη του δολαρίου: ο χρυσός, εκφρασμένος σε ευρώ, σημειώνει άνοδο σχεδόν 10% από την αρχή του έτους έως σήμερα. Σύμφωνα με τον κ. Hansen, προβλέπεται συνέχιση της ανόδου του δολαρίου κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2014, γεγονός που θα αποτελέσει βασική πρόκληση για τον χρυσό και τον άργυρο, καθώς η τρέχουσα επιβράδυνση στην Κίνα, την Ευρώπη, αλλά και αλλού, ενδέχεται να οδηγήσει σε μικρότερες προσδοκίες σχετικά με το πόσο επιθετική στάση μπορεί και πρόκειται να τηρήσει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.

Ο κλάδος της ενέργειας, εξάλλου, θα δεχθεί επιπλέον πλήγμα στις αρχές του δ΄ τριμήνου λόγω της εποχιακής μείωσης της ζήτησης των διυλιστηρίων των ΗΠΑ, γεγονός που θα αυξήσει το σχετικό απόθεμα, όπως κάθε χρόνο. Η περαιτέρω μείωση της τιμής αναμένεται ότι τελικά θα προκαλέσει την αντίδραση του ΟΠΕΚ κατά τη διάρκεια της επόμενης συνεδρίασής του, στις 27 Νοεμβρίου, αν όχι νωρίτερα. Ο κίνδυνος πτώσης θα αυξηθεί αν ο ΟΠΕΚ δεν καταφέρει να επιδείξει σύμπνοια με το Ιράκ, τη Λιβύη και, εν τέλει, το Ιράν. Όλα τα μέλη του καρτέλ θα επιδιώξουν να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους, σε μια εποχή καθοδικής ζήτησης για το πετρέλαιο.

Τι θα γίνει με το συνάλλαγμα

Το γεγονός ότι τα εμπορεύματα είναι ιδιαίτερα αδύναμα και οι αποδόσεις των ομολόγων βρίσκονται ήδη πολύ χαμηλά, οδηγεί τον John J. Hardy, επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος στη Saxo Bank, στο συμπέρασμα ότι η αγορά ανησυχεί ιδιαίτερα για τη δυναμική της παγκόσμιας ζήτησης και ανάπτυξης, αλλά και τη δυναμική του αντιπληθωρισμού/αποπληθωρισμού. Σε ό,τι αφορά τα νομίσματα, φαίνεται ότι η αγορά άργησε πολύ να ανακαλύψει ότι, μπαίνοντας στο δ΄ τρίμηνο, πολλοί σημαντικοί δείκτες εμπορευμάτων κινούνται στα χαμηλότερα επίπεδα πολλών ετών, και ότι η πιθανότητα περαιτέρω πτώσης στα εμπορευματικά νομίσματα κατά το δ΄ τρίμηνο είναι αυξημένη, δεδομένης της αδυναμίας των εμπορευμάτων.

Ο κ. Hardy επισημαίνει ότι η αγαπημένη του ερώτηση για το δ΄ τρίμηνο είναι τι θα συμβεί αν η ΕΚΤ δεν προχωρήσει άμεσα σε ποσοτική χαλάρωση (όπως αναμένει η αγορά). Ο ίδιος σχολιάζει σχετικά: «Εντός της ΕΚΤ υπάρχει έντονη αντίθεση ως προς το σχέδιο της ποσοτικής χαλάρωσης, η οποία εκφράζεται κατά κύριο λόγο από τη γερμανική Bundesbank. Επιπλέον, υπάρχει σημαντική γερμανική πολιτική αντίσταση απέναντι στο σενάριο της αγοράς δημόσιου χρέους απευθείας από την κεντρική τράπεζα, καθώς κάτι τέτοιο θα χρηματοδοτούσε τα δημοσιονομικά ελλείμματα των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της ΕΕ. Στο ίδιο πνεύμα, λοιπόν, τι θα συμβεί αν οι στοχευμένες ενέργειες μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (LTROs) και η αγορά ενυπόθηκων αξιογράφων από την ΕΚΤ αποδειχθούν κατώτερες των προσδοκιών της αγοράς, ενώ ταυτόχρονα αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι μάλλον θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να ξεπεραστούν τα εμπόδια της ποσοτικής χαλάρωσης;»

Σύμφωνα με τον Hardy, μια πιο αργή από το αναμενόμενο επέκταση του ισολογισμού της ΕΚΤ θα μπορούσε να επιβραδύνει την πτώση του ευρώ, ή ακόμα και να το ενισχύσει έναντι των πιο αδύναμων νομισμάτων, στην περίπτωση που οι απογοητευμένοι επενδυτές carry trade σε ευρώ αντιληφθούν αυξημένη μεταβλητότητα (γεγονός που συνήθως συσχετίζεται αρνητικά με τα carry trades). Σε ό,τι αφορά το δολάριο, εκτιμά ότι η δυναμική ανόδου του συγκεκριμένου νομίσματος δεν θα υποχωρήσει.