Ασίστ στους ΟΤΑ με καυτή πατάτα

Η κακοκαιρία «Μήδεια» ανέδειξε για πολλοστή φορά τη δυσλειτουργία που υπάρχει στη χώρα μας στο να υπάρξει αρμονική συνεργασία δύο ή και περισσοτέρων φορέων για να αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα. Τουναντίον, έχει παρατηρηθεί ως επί το πλείστον να ταλαιπωρούνται οι πολίτες από πράγματα που μπορούσε να είχε προβλέψει κι ένα μικρό παιδί.

 Του Μ.ΚE.

 Κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας «Μήδεια» όλη η Ελλάδα είδε δεκάδες δέντρα να πέφτουν από το βάρος του χιονιού, να διαλύουν το σύστημα ηλεκτροδότησης και να κλείνουν σημαντικές οδικές αρτηρίες. Και φυσικά ουδείς ανέλαβε την ευθύνη γιατί συνέβη αυτό. Τουναντίον, παρουσιάστηκαν διάφορα έγγραφα, ότι ο ΔΕΔΔΗΕ είχε ενημερώσει τους δήμους προ δέκα ημερών για την κακοκαιρία που έρχεται. Φυσικά, ουδείς σκέφτηκε να μπει για ποιον λόγο αυτή η τοπική ενημέρωση δεν έγινε τον μήνα Σεπτέμβριο, ας πούμε, ώστε να έχουν χρόνο οι δήμοι πριν έρθει ο χειμώνας να κάνουν τις απαραίτητες κοπές δένδρων. Ή πιο σωστά να λάβουν τις άδειες από τα κατά τόπους δασαρχεία κι εν τέλει να γίνουν οι κοπές κλαδιών που ήταν επικίνδυνες για την ασφάλεια των πολιτών.

Και φυσικά ακόμη και σήμερα, πολλές ημέρες μετά το τέλος της «Μήδειας», ουδείς ένιωσε την ανάγκη να παραιτηθεί αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την ταλαιπωρία που υπέστησαν δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι των βορείων προαστίων από τη διακοπή ηλεκτροδότησης για πέντε κι έξι ημέρες. Οπότε όλοι κατανοούν ότι είναι ανάγκη να δοθούν περισσότερες αρμοδιότητες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, για να μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες, αλλά και πόρους, για να είναι σε θέση οι δήμοι να αποκτήσουν τον απαιτούμενο εξοπλισμό που θα επιτρέπει τις παρεμβάσεις σε δύσκολες συνθήκες.

Τα όσα, λοιπόν, συνέβησαν στη «Μήδεια» αναγκάζουν την κυβέρνηση να επισπεύσει τα σχέδια για μεγαλύτερη αυτονομία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ώστε να μην υπάρχουν δικαιολογίες από τους δημάρχους όταν… «συλλαμβάνονται» είτε να είναι αμελείς, είτε να ολιγωρούν. Κάποιοι βέβαια χαρακτηρίζουν αυτή την πρεμούρα ως ανάγκη της κυβέρνησης να πετάξει από τα χέρια της την καυτή πατάτα.

Στους δήμους ο ΕΝΦΙΑ

Ό,τι κα να ισχύει το βέβαιο είναι ότι έχει τεθεί επί τάπητος σχέδιο αυτόματης μεταφοράς πόρων, όπως είναι ο ΕΝΦΙΑ, παράλληλα με τη μετακίνηση αρμοδιοτήτων σε δήμους και περιφέρειες. Ήδη είναι διατυπωμένη η πολιτική βούληση για ενίσχυση της αυτονομίας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η βασική στόχευση για ανάληψη από τους ΟΤΑ έως και του 80% των αρμοδιοτήτων που σήμερα βαραίνουν συνολικά τις πλάτες του κράτους συνοδεύεται από το πρότζεκτ «αποκέντρωση» και στους πόρους ή αλλιώς «σταθεροί πόροι» υπέρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην κατεύθυνση να προγραμματίζουν και να χρηματοδοτούν έγκαιρα τα έργα τους.

Στην κυβέρνηση γράφουν και σβήνουν εναλλακτικές επιλογές για τέτοιου είδους νέα ανταποδοτικά τέλη, σκανάροντας τους φορολογικούς κωδικούς και κρατώντας στο τραπέζι, σύμφωνα με πληροφορίες, και τη σταδιακή μεταφορά του ΕΝΦΙΑ σε τοπικό επίπεδο. Ο σχεδιασμός είναι σε πλήρη εξέλιξη και μπορεί αρμόδιες πηγές να τονίζουν πως δεν αποτελεί κλειδωμένη ρύθμιση, αφού εξετάζονται κρίσιμες λεπτομέρειες, ωστόσο επιβεβαιώνουν ότι γίνεται επεξεργασία κάθε πιθανού χρηματοδοτικού εργαλείου που θα υπηρετούσε χωρίς κωλύματα (συνταγματικότητας, ενστάσεων κ.ο.κ.) τον διακηρυγμένο στόχο του Μαξίμου για μετατροπή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε κεντρικό πυλώνα ανάπτυξης.

Αρμοδιότητες

Η  μεταρρύθμιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης για την «αποκρυστάλλωση των αρμοδιοτήτων σε όλα τα επίπεδα κρατικής λειτουργίας», σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, δρομολογείται για τις αρχές του δεύτερου εξαμήνου του έτους. Ωστόσο, πληροφορημένες πηγές εκτιμούν ως πιθανή, είτε την επίσπευση του νομοσχεδίου, είτε ακόμα και να σπάσει αυτή η νέα φάση του επιτελικού κράτους, ώστε να προωθηθούν πιο γρήγορα τα –θεωρητικά– πιο ώριμα κομμάτια της με φόντο και όσα ανέδειξε η «Μήδεια».

Πάντως, στους στόχους του υπουργείου Εσωτερικών αποτυπώνονται ρητά «η λογοδοσία, η διαφάνεια και η αυτοτέλεια» των ΟΤΑ μέσα και από αναθεώρηση του τρόπου υπολογισμού των κεντρικών αυτοτελών πόρων με πιο αντικειμενικά κριτήρια. «Δήμαρχοι και περιφερειάρχες πρέπει να είναι πιο ευέλικτοι με ίδιους πόρους», ξεκαθαρίζουν ενημερωμένες πηγές, με το σκεπτικό οι ΟΤΑ να αξιοποιούν τα κεφάλαια προς όφελος των δημοτών τους, χωρίς να περιμένουν την κεντρική διοίκηση, αλλά επιφορτιζόμενοι μοιραία με ευθύνες και λογοδοσία. Εξ ου και η συζήτηση είναι λεπτομερής για το ποιοι  φόροι μπορούν να  κλειδώσουν τελικά υπέρ δήμων και σε ποιο εύρος, καθώς και για το πώς θα στηθεί ο μηχανισμός διανομής τους, την ώρα που ελέγχονται προφανώς τα δημοσιονομικά δεδομένα και οι συνολικές αντοχές με τη χώρα ακόμα στον εφιάλτη της πανδημικής κρίσης.

Το είχε προαναγγείλει o Κυριάκος

Ως βάση μπορεί να θεωρηθούν κάποια μοντέλα του εξωτερικού. Παραδείγματα αποτελούν η Δανία και η Σουηδία, ενώ ειδικά για την πιθανή παραχώρηση του ΕΝΦΙΑ, το σχετικό πλάνο Μητσοτάκη είχε αναφερθεί από τον Σεπτέμβριο του 2018. Έκτοτε τα εναλλακτικά σενάρια έχουν συζητηθεί σε πολλές συσκέψεις και πριν από την έλευση της «Μήδειας». Στη διάθεση του πρωθυπουργού υπάρχουν και προτάσεις από τεχνοκράτες. Για παράδειγμα, το έργο τους έχουν  ολοκληρώσει τόσο η 11μελής επιστημονική ομάδα που είχε επιστρατευθεί στο υπουργείο Εσωτερικών (η επιτροπή Ξενοφώντα Κοντιάδη), όσο και η επιτροπή υπό τον νομπελίστα Χριστόφορο Πισσαρίδη για το σχέδιο ανάπτυξης της οικονομίας.

Στην έκθεση των τελευταίων, που καταγράφουν χαμηλές δαπάνες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα (μόλις στο 2,8% του ΑΕΠ αντί του 14,6% στο σύνολο της Ε.Ε.), επισημαίνεται ενδεικτικά ότι «οι φόροι στην ακίνητη περιουσία πρέπει να εξορθολογιστούν, να ενοποιηθούν και να περάσουν σταδιακά σε τοπικό επίπεδο».