Μας τα ’παν κι άλλοι…
Με μια συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε την περασμένη Τετάρτη 11/7 ο υπουργός Δικαιοσύνης, Σταύρος Κοντονής, ανακοίνωσε ένα πακέτο νομοθετημάτων που πρόκειται να τεθεί άμεσα σε δημόσια διαβούλευση και να υλοποιηθεί το συντομότερο δυνατόν, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της Κυβέρνησης.
Του Νίκου Τσαγκατάκη
Η «αποδελτίωση» των όσων είπε ο Στ. Κοντονής έχει δύο παραμέτρους: αφενός ότι κάποια θέματα, λ.χ. το θέμα της τριχοτόμησης του Πρωτοδικείου Αθηνών, αναμένεται να ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου. Αφετέρου ότι δεν γίναμε σοφότεροι από τις εξαγγελίες των νομοθετημάτων του υπουργού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η για πολλοστή φορά ανακοίνωση της ίδρυσης της Δικαστικής Αστυνομίας, μιας υπηρεσίας που παρ’ ότι προβλεπόταν ως θεσμός από την εποχή του Όθωνα με το Βασιλικό Διάταγμα 85/31-12-1836, ποτέ δεν εφαρμόσθηκε! Σημειωτέον, επίσης, ότι μιλάμε για μία υπηρεσία που περιγράφεται ΚΑΙ στην υφιστάμενη νομοθεσία (π.χ. στον Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου, κ.α.), ουδέποτε υλοποιήθηκε και τα καθήκοντά της ασκούν σήμερα, παράλληλα με τα διοικητικά τους καθήκοντα, οι υφιστάμενες αστυνομικές αρχές. Τέλος, θεσμός είχε προβλεφθεί επί υπουργίας Άννας Ψαρούδα Μπενάκη με το άρθρο 36 του ν. 2145/1993 και έκτοτε συστάθηκαν 4 νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, ωστόσο ακόμα εκκρεμεί η έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος που θα το κάνει πράξη. Σε αυτό το φόντο, ο κ. Κοντονής αναφέρθηκε σε νέο νόμο που θα ρυθμίζει το θέμα, χωρίς ωστόσο να δεσμευτεί για την στελέχωση της νέας υπηρεσίας με νέο προσωπικό, αλλά αρχικά θα χρησιμοποιήσει αστυνομικές δυνάμεις και άλλο εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. πραγματογνώμονες) υπό την εποπτεία των εισαγγελικών αρχών. Ήδη εδώ και ένα χρόνο η Πανελλήνια Ομοσπονδία Υπαλλήλων Εξωτερικής Φρούρησης είχε ενημερώσει τη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή για τη δημιουργία Δικαστικής Αστυνομίας πως ως υπηρεσία υπαγόμενη διοικητικά στο υπουργείο Δικαιοσύνης μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της Δικαστικής Αστυνομίας. «Το Σώμα είναι ένοπλο και ένστολο, έχει τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα της ΕΛΑΣ και στελεχώνεται από 1.800 Εξωτερικούς Φρουρούς και μπορεί να συμβάλει στο έργο της Δικαστικής Αστυνομίας», δήλωσαν. Οι αρμοδιότητες που προβλέπονται είναι η επίδοση δικαστικών εγγράφων, η έρευνα για την εξιχνίαση εγκλημάτων, η προσαγωγή των κατηγορουμένων στις δικαστικές αρχές, η φρούρηση και η επιτήρηση στόχων δικαστικού ενδιαφέροντος, η φρούρηση των δικαστικών μεγάρων, οι μεταγωγές υποδίκων και καταδίκων, η φρούρηση ασθενών κρατουμένων στα δημόσια νοσοκομεία, ο γεωεντοπισμός και η επιτήρηση των υφ’ όρων απολυόμενων καταδίκων και η εξωτερική φρούρηση στα Καταστήματα Κράτησης.
Πρωταρχική ωστόσο στόχευση της υπηρεσίας θα είναι η εκτέλεση των περίπου 50.000 δικαστικών αποφάσεων που παραμένουν επί σειρά ετών ανεκτέλεστες, έτσι ώστε υπό την απειλή αυτή να εισπραχθούν έσοδα στα δημόσια ταμεία. Σε πρώτη φάση η Δικαστική Αστυνομία θα δραστηριοποιηθεί σε Αθήνα και Πειραιά.
Η τριχοτόμηση του Πρωτοδικείου Αθηνών
Παρά τις αντιρρήσεις σύσσωμου του νομικού κλάδου και τα ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία που τις στηρίζουν, ο υπουργός Δικαιοσύνης εμμένει στην άποψή του για τη δημιουργία δύο άλλων Πρωτοδικείων στην Αττική: «Πρέπει να βρεθούν τα κατάλληλα κτίρια σε κατάλληλες περιοχές με εύκολη πρόσβαση προς όλους. Αλλάζουν κάποιοι όροι στο νόμο του 1981 ώστε να προχωρήσουμε άμεσα στην προκήρυξη για εκδήλωση ενδιαφέροντος και να οριστούν οι έδρες», δήλωσε, ενώ παράλληλα εξήγγειλε την παράδοση δύο δικαστικών αιθουσών στο κτίριο Κεράνη του Πειραιά, προκειμένου να επισπευτεί η εκδίκαση μεγάλων δικών, μεταξύ των οποίων και αυτή της Χρυσής Αυγής. Με δήλωσή της προ ημερών η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων είχε τονίσει ότι ο υπουργός Δικαιοσύνης δεν έχει καλέσει σε διάλογο κανένα από τα ενδιαφερόμενα μέρη (δικηγόρους, δικαστές, δικαστικούς υπαλλήλους), την ίδια ώρα που απουσιάζει μία ολοκληρωμένη μελέτη για τη λειτουργικότητα, τους ανθρώπινους πόρους, τις υλικοτεχνικές υποδομές, τη χωροταξία και τη βελτίωση του επιπέδου παροχής υπηρεσιών στον πολίτη. Έλεγε χαρακτηριστικά η ΕΔΕ:
«Η ίδρυση δύο νέων μεγάλων Πρωτοδικείων στην Αττική προϋποθέτει τη διάθεση τεράστιων κονδυλίων για τις κτιριακές εγκαταστάσεις, την πρόσληψη δικαστικών υπαλλήλων, τη δημιουργία νέων οργανικών θέσεων δικαστικών λειτουργών. Την τελευταία διετία ζητήσαμε επανειλημμένα την αύξηση των οργανικών θέσεων δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών, για να επέλθει αποσυμφόρηση από τις εκκρεμείς υποθέσεις και για την ομαλοποίηση της κατάστασης που επικρατεί με την πρωτοφανή υπερχρέωση δικογραφιών ανά δικαστικό λειτουργό, χωρίς ωστόσο καμία ανταπόκριση. Μόνο το Πρωτοδικείο Αθηνών αυτήν τη στιγμή έχει πάνω από 300 κενά σε γραμματείς, επιμελητές και δακτυλογράφους. Η Ένωσή μας κατέβαλε την προηγούμενη διετία περίπου 20.000 ευρώ από τις εισφορές των μελών της για τη στήριξη της υλικοτεχνικής υποδομής Δικαστηρίων, επειδή δεν ικανοποιούνταν βασικές ανάγκες, όπως αγορά φωτοτυπικών μηχανημάτων, φαξ, ηλεκτρονικών υπολογιστών κ.λπ. Μέχρι σήμερα δεν έχουν αποκατασταθεί οι τεράστιες ζημιές που προκλήθηκαν στο Εφετείο Αθηνών από τη βομβιστική ενέργεια της 22ας Δεκεμβρίου 2017, με συνέπεια τη δυσλειτουργία των υπηρεσιών. Στις παρούσες οικονομικές συνθήκες επιτακτική ανάγκη και άμεσο καθήκον του Υπουργείου Δικαιοσύνης είναι να συντηρήσει τις υπάρχουσες δομές, να προσλάβει διοικητικό προσωπικό καλύπτοντας τα τεράστια κενά σε όλη την Ελλάδα και να αυξήσει τις οργανικές θέσεις Δικαστών και Εισαγγελέων συμβάλλοντας ουσιαστικά στον κοινό στόχο που είναι η ποιοτική και γρήγορη απονομή της Δικαιοσύνης».
Στο ίδιο μήκος κύματος και σύσσωμος ο δικηγορικός κλάδος, που έπειτα από δριμεία επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον τους, μετά την εκφορά των αντιρρήσεών τους για την ίδρυση νέων Πρωτοδικείων, τονίζει ότι το πρόβλημα στη Δικαιοσύνη δεν είναι «χωροταξικό», αλλά οφείλεται στην έλλειψη ακόμα και στοιχειωδών υλικοτεχνικών υποδομών και ανθρωπίνου δυναμικού (δικαστών, γραμματέων και διοικητικών υπαλλήλων), σε συνδυασμό με την αδυναμία αξιοποίησης των δυνατοτήτων της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης. Σημειώνει ότι με βάση τις τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις έχει αφαιρεθεί μεγάλη ύλη από τα δικαστήρια (π.χ. τα συναινετικά διαζύγια που πλέον απασχολούν συμβολαιογράφους), ενώ παρέδωσε στο υπουργείο ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία που αποδεικνύουν τη συγχώνευση και τον εξορθολογισμό των δικαστηρίων ως βέλτιστη λύση.
Οι κακές γλώσσες ωστόσο μιλούν για εκλογική «μεταδημότευση» του κ. Κοντονή από τη Ζάκυνθο στην περιφέρεια της Β’ Αθηνών και βλέπουν «ίδιον όφελος» από την τριχοτόμηση, κάτι που μένει να αποδειχθεί από την ίδια την πραγματικότητα.
Η ηλεκτρονική Δικαιοσύνη
Ο υπουργός ανέφερε στην συνέντευξη Τύπου ότι η ηλεκτρονική Δικαιοσύνη καλύπτει πλέον όλα τα Διοικητικά Δικαστήρια της χώρας, ενώ δεν παρέλειψε να σχολιάσει ότι οι δικηγόροι δεν συνδράμουν στην ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων και σε περίπτωση που θα συνεχιστεί η μη ανταπόκρισή τους, θα προχωρήσει σε νομοθέτηση που θα καθιστά υποχρεωτική την κατάθεση δικογράφων, κ.λπ., μόνο με ηλεκτρονικό τρόπο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακριβώς λόγω των σοβαρών ελλείψεων στις υλικοτεχνικές υποδομές των δικαστηρίων ανά την επικράτεια, πολλά δικαστήρια –κυρίως περιφερειακά– δεν είναι καν εξοπλισμένα με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, με συνέπεια να μην μπορούν να πραγματοποιηθούν διαδικασίες που προβλέπονται ήδη ως υποχρεωτικές, για παράδειγμα η ενημέρωση των δικηγόρων με e-mail από τους δικαστές για τον προσδιορισμό των δικασίμων σύμφωνα με τον περίφημο ν. 4335/2015, και το Ειρηνοδικείο Σαλαμίνας είναι ένα μόνο από τα δικαστήρια αυτά.
Για την ώρα αυτό που υφίσταται είναι ένα υπογεγραμμένο Μνημόνιο συνεργασίας τον Μάρτιο του 2018 μεταξύ του κ. Κοντονή και του υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, Νίκου Παππά, που αφορά την ανάπτυξη δράσεων, σχετικών με την εισαγωγή και αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων στη διαδικασία απονομής της Δικαιοσύνης. Το έργο είναι χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ και θα υλοποιηθεί ως εξής: το πρώτο έργο, με προϋπολογισμό 24,1 εκατ. ευρώ (ΕΣΠΑ 2014-2020), αφορά την αναβάθμιση του υπάρχοντος πληροφοριακού συστήματος διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια της χώρας. Πρόκειται για τη β’ φάση υλοποίησης του έργου «Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων», με το οποίο εξασφαλίζεται και η διαλειτουργικότητά του με συστήματα άλλων φορέων του Δημοσίου, καθώς και με ευρωπαϊκά συστήματα. Στην α΄ φάση, που αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 2018, η ψηφιοποίηση της πολιτικής και ποινικής διαδικασίας εφαρμόστηκε σε 41 φορείς, στις εφετειακές περιφέρειες Αθηνών, Πειραιά, Θεσσαλονίκης και Χαλκίδας, ενώ στη β’ φάση, το έργο θα επεκταθεί στο σύνολο των δικαστικών φορέων της χώρας.
Το δεύτερο έργο αναμένεται να τελειοποιήσει το σύστημα μέσα από δύο δράσεις, συνολικού προϋπολογισμού 19,5 εκατ. ευρώ, που θα καταβληθούν από εθνικούς πόρους. Η δράση «Ολοκληρωμένες υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα» δίνει τη δυνατότητα της απομακρυσμένης εξέτασης μαρτύρων και κατηγορουμένων, οδηγώντας στην εξοικονόμηση πόρων και στην ποιοτική αναβάθμιση του έργου της Δικαιοσύνης, στη διευκόλυνση της προστασίας των μαρτύρων και στην επιτάχυνση του ανακριτικού έργου.
Τέλος, ο κ. Κοντονής εξήγγειλε τη σύνταξη Κώδικας Δικονομίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου που θα ρυθμίζει τη λειτουργία του ανώτατου δημοσιονομικού δικαστηρίου της χώρας, προκειμένου να καλυφθεί «το απαράδεκτο κενό που υπήρχε».
Ο Ευρωπαίος εισαγγελέας
Έπειτα από την 8/6/2018 πολιτική συμφωνία των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατ’ επιταγή του Κοινοτικού Δικαίου, εισάγεται ο θεσμός του Ευρωπαίου Εισαγγελέα (EPPO), που αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο και τις μεθόδους δίωξης της οικονομικής εγκληματικότητας για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπολογίστηκε ότι το οικονομικό έγκλημα κοστίζει κάθε χρόνο το αστρονομικό ποσό των 50 δισ. ευρώ σε χαμένους φόρους, δασμούς και έσοδα, τα οποία λυμαίνονται κυκλώματα με διεθνείς και διασυνοριακές απάτες, ενώ άλλα 650 εκατ. ευρώ «κοστίζουν» κάθε χρόνο επιμέρους εγκληματικές δραστηριότητες.
Το Γραφείο του Ευρωπαίου Εισαγγελέα θα έχει τη δυνατότητα να ερευνά αδικήματα με επιπτώσεις στους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς και απάτες με τον ΦΠΑ, όπως κατασπατάληση ευρωπαϊκών πόρων άνω των 10.000 ευρώ και διασυνοριακή απάτη ΦΠΑ άνω των 10 εκατ. ευρώ. Καθώς επίσης θα μπορεί να επεμβαίνει άμεσα διασυνοριακά, χωρίς να απαιτούνται χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες για κάθε μορφής οικονομική εγκληματικότητα κατά των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να στέλνει τους εγκληματίες στα εθνικά δικαστήρια.
Το «Σπίτι του Παιδιού»
Σημαντική ανακοίνωση ήταν η δημιουργία σε Αθήνα και Πειραιά ειδικών χώρων, που παγκοσμίως λειτουργούν από χρόνια και ονομάζονται «Σπίτι του παιδιού», για τα σεξουαλικώς κακοποιημένα παιδιά, ενώ έπειτα από προσφορά του «Χαμόγελου του Παιδιού» σύντομα θα λειτουργήσει ανάλογο σπίτι και στη Θεσσαλονίκη.
Στο «Σπίτι του παιδιού» παρουσία ειδικών επιστημόνων και εισαγγελικών λειτουργών θα καταθέτουν τα σεξουαλικώς κακοποιημένα παιδιά προκειμένου να αποφεύγεται η έκθεσή τους στις διαρκείς και επαναλαμβανόμενες δικαστικές διαδικασίες, που επιτείνουν τον ψυχικό τραυματισμό τους και επιβαρύνουν την αποκατάστασή τους. «Στόχος είναι η αποφυγή της δευτερογενούς θυματοποίησης των παιδιών», ανέφερε η γ.γ. Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Γιαννακάκη. Συμπλήρωσε, δε, ότι «θα υπάρχει ένας “διπλός καθρέφτης”. Από τη μια θα είναι το παιδί με δικαστικό λειτουργό και από την άλλη οι ειδικοί θα καθοδηγούν μέσω “ψείρας” τον τρόπο με τον οποίο θα γίνονται οι ερωτήσεις».
Ενδεικτικά αναφέρθηκε από τον υπουργό η περίπτωση παιδιού που είχε κακοποιηθεί στα τέσσερά του χρόνια από τον πατέρα του και χρειάστηκε να καταθέσει 14 φορές στα δικαστήρια μέχρι που έφθασε 19 χρονών, περιστατικό που του διηγήθηκε η ίδια η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου που στάθηκε, όπως είπε ο υπουργός Δικαιοσύνης, αρωγός στην προσπάθεια ίδρυσης των «Σπιτιών» και στη χώρα μας.
Παγκοσμίως τα σπίτια σχεδιάζονται βάσει του ισλανδικού μοντέλου «Barnahus» και εστιάζουν στη διεπιστημονική και διατμηματική προσέγγιση, εξασφαλίζοντας τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων φορέων (αστυνομία, δικαστικές αρχές, κοινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες) σε ένα φιλικό περιβάλλον προς τα παιδιά, το οποίο προσφέρει ολιστικές υπηρεσίες για το παιδί και την οικογένεια του κάτω από μία στέγη.
Εδώ και 30 χρόνια ο θεσμός λειτουργεί στις ΗΠΑ, ενώ ισχύει σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., αλλά και στην Τουρκία όπου λειτουργούν 30 «Σπίτια».