Η Μέση Ανατολή φλέγεται (και οι τσέπες μας επίσης): Σε αναβρασμό οι καταναλωτές

Όσο κι αν ακούγεται κλισέ, η αλήθεια είναι ότι τα νοικοκυριά (και) στην Ελλάδα έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν από την κλιμάκωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή.  

Στην πραγματικότητα μετά το πρωτοφανές σοκ της πανδημίας, που προκάλεσε, στις οικονομίες, αναταράξεις μεγαλύτερες κι από το Μεγάλο Κραχ του 1929, οι καταναλωτές δεν έχουν καταφέρει να σηκώσουν κεφάλι.

Η πρώτη ανάφλεξη    

Τον Φεβρουάριο του 2022, συνέβη αυτό που απεύχονταν όλοι: ένας πόλεμος στην Ευρώπη. Αν και τα μηνύματα υπήρχαν από τα μέσα του 2021, η έναρξη του πολέμου Ρωσίας- Ουκρανίας «πάγωσε» τους πάντες και προκάλεσε ένα απίστευτο ντόμινο επιπτώσεων, το οποίο ακόμα δεν έχουμε ξεπεράσει. Κατ’ αρχάς, είχαμε την εκτίναξη της τιμής πετρελαίου πάνω από τα 100 δολάρια, από τα περίπου 68 δολάρια που «έπαιζε» τον Νοέμβριο του 2021. Όσο οι συγκρούσεις κλιμακώνονταν, ανέβαινε και η τιμή του πετρελαίου, το οποίο “έπιασε” τα 120 δολάρια το καλοκαίρι του 2022.

Στα καθ’ ημάς, η κούρσα του πετρελαίου εκτίναξε τη λιανική τιμή της βενζίνης ακόμα και πάνω από τα 2,40 ευρώ κατά μέσο όρο, ενώ και η τιμή του πετρελαίου κίνησης κινήθηκε στα 2,15 ευρώ, φέρνοντας νοικοκυριά κι επιχειρήσεις στα όρια της νευρικής κρίσης.

Και δεν ήταν μόνο το πετρέλαιο. Το φυσικό αέριο, που «έπαιζε» με το ζόρι στα 15 ευρώ ως το πρώτο εξάμηνο του 2021, μετά τις πρώτες κανονιές εκτινάχθηκε στα 190 ευρώ, ενώ όσο βάθαινε η κρίση και παιζόταν το “παιχνίδι” της ενεργειακής ασφυξίας της Ευρώπης, “έπιασε” ακόμα και τα 340 ευρώ. Το ντόμινο ήταν απίστευτο: εκτίναξη στα ύψη της τιμής του ρεύματος και του κόστους παραγωγής.

Ο συνολικός «λογαριασμός» βαρύς κι ασήκωτος. Σε συνδυασμό με το ράλι των πρώτων υλών που είχε ξεκινήσει νωρίτερα (μέταλλα, τρόφιμα) λόγω των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες που προκάλεσε ο Covid, δημιουργήθηκε ένα τσουνάμι πληθωριστικών πιέσεων, με τρομακτικές επιβαρύνσεις για τα νοικοκυριά, που είδαν το εισόδημα τους να “ροκανίζεται” από διψήφιες ανατιμήσεις σε είδη ευρείας κατανάλωσης. Όσο για τον Κρατικό Προϋπολογισμό, άνοιξε μια “τρύπα” για κρατικές επιδοτήσεις, που ξεπέρασαν τα 10 δισ ευρώ, χωρίς φυσικά να απορροφήσουν το σύνολο των επιπτώσεων και των εισοδηματικών απωλειών.

Η δεύτερη ανάφλεξη    

Τον περσινό Οκτώβριο ο κόσμος «πάγωσε» με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, η οποία ανέκαθεν χαρακτηριζόταν πυριτιδαποθήκη.

Όσο κλιμακωνόταν η ένταση στη Γάζα, το πετρέλαιο ξαναέφτανε στα 90 δολάρια, κάνοντας ένα άλμα 10-15 δολαρίων, ανατροφοδοτώντας- αν και με μικρότερη ένταση το κύμα ανατιμήσεων σε τρόφιμα και καύσιμα. Ωστόσο αυτό ήταν υπεραρκετό για ενισχύσει τη θέση των “γερακιών” στην ΕΚΤ, που τελικά “φρέναραν” τον ρυθμό μείωσης των επιτοκίων.

Η εμπλοκή των Χούθι και οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα είχαν μια ακόμα συνέπεια. Τα φορτηγά πλοία που μεταφέρουν εμπορεύματα από τα λιμάνια της Κίνας στην Ευρώπη υποχρεώθηκαν να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής, επιμηκύνοντας το ταξίδι τους κατά τουλάχιστον 15 ημέρες και ανεβάζοντας το κόστος των καυσίμων τους. Το αποτέλεσμα ήταν να εκτιναχθεί το κόστος των ναύλων από Σαγκάη για Ρότερνταμ, από τα περίπου 1.000 δολάρια ανά κοντέινερ τον Οκτώβριο του 2023, στα 5.000 δολάρια τον Ιανουάριο του 2024.

Η τρίτη ανάφλεξη    

Η εμπλοκή του Ιράν στην κρίση της Μέσης Ανατολής ήταν και παραμένει ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος για γενικευμένη ανάφλεξη. Όταν, λοιπόν, τον περασμένο Απρίλιο έγινε επίθεση με πυραύλους και drones στο Ισραήλ, ως αντίποινα στο χτύπημα της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό, άπαντες κράτησαν την ανάσα τους.

Το πετρέλαιο ξαναέσπασε το φράγμα των 90 δολαρίων, ενώ από εκείνο το σημείο και μετά ξεκίνησε μια απίστευτη κούρσα του κόστους των μεταφορικών για τα εμπορεύματα από την Κίνα, το οποίο έφτασε μια ανάσα από τα 9.000 δολάρια, δηλαδή περίπου 800% πάνω σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2023. Ακόμα και σήμερα, παρά την υποχώρηση των ναύλων, παραμένουν 290% υψηλότερα από πέρσι.

Με αυτά τα δεδομένα, δεν προκαλεί έκπληξη ότι οι καταναλωτές νιώθουν βαθιά ανησυχία για έναν νέο κύκλο οικονομικών επιπτώσεων, αν κλιμακωθεί η κρίση στη Μέση Ανατολή.

Το βασικό σενάριο μέχρι αυτήν τη στιγμή είναι ότι η προαναγγελθείσα απάντηση του Ισραήλ θα είναι “λελογισμένη” και αυτό αποτυπώνεται στη διακύμανση της τιμής του πετρελαίου, η οποία μετά το “άλμα” ως τα 76 δολάρια, “κάθισε” σε αυτά τα επίπεδα.

Ωστόσο, οι αναλυτές ήδη «τρέχουν» σενάρια για πιθανή κλιμάκωση, όπως το να χτυπήσει το Ισραήλ πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν ή να προχωρήσουν οι ΗΠΑ σε νέα δέσμη οικονομικών κυρώσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση, εκτιμάται ότι το πετρέλαιο μπορεί να κινηθεί προς τα 100 δολάρια, παρά το ότι επίκειται αύξηση της παραγωγής από τον ΟΠΕΚ. Το Ιράν, με ημερήσια παραγωγή περί τα 3,2 εκατ. βαρέλια, καλύπτει το 4% παγκοσμίως.

Υπάρχει, όμως και ακραίο σενάριο: το Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, που βρίσκονται μεταξύ του Ομάν και του Ιράν και συνδέουν τον Περσικό Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα. Πρόκειται για το σημαντικότερο πετρελαϊκό πέρασμα, με τη διέλευση πετρελαίου να υπολογίζεται στο 21% της παγκόσμιας κατανάλωσης υγρών πετρελαιοειδών, ενώ από το ίδιο σημείο περνάει και το 20-25% του LNG, που καταναλώνονται παγκοσμίως.

Ρεπορτάζ: Γιώργος Παππούς