Μέση Ανατολή: «Μαύρη» νύχτα η επόμενη ημέρα

Με πιο… ορθόδοξα στρατιωτικά μέσα εντείνει το Ισραήλ τις επιθέσεις εναντίον του Λιβάνου που είχε ξεκινήσει την προηγούμενη εβδομάδα με τις υβριδικές βομβιστικές ενέργειες εναντίον μελών της Χεζμπολάχ, αλλά αυτό δεν «εξορθολογίζει» τη σύγκρουση που λίγο απέχει από το να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Πρέπει να είχε κάνει μεγάλο λάθος ο Χένρι Κίσιντζερ όταν αποφάνθηκε κάποτε ότι στη Μέση Ανατολή δεν μπορείς να κάνεις πόλεμο χωρίς την Αίγυπτο και δεν μπορείς να κάνεις ειρήνη χωρίς τη Συρία. Και το λάθος το αμφιλεγόμενου Αμερικανού διπλωμάτη είναι ότι στην συγκεκριμένη ταραγμένη γειτονιά που κόσμου η ειρήνη είναι απλώς μικρά διαλλείματα μεταξύ σφοδρών πολέμων και συγκρούσεων. Απόδειξη οι εχθροπραξίες που ξεκίνησαν πριν από έναν χρόνο μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων επ’ αφορμή της φονικής τρομοκρατικής εισβολής της Χαμάς στα εβραϊκά εδάφη και που σήμερα συνεχίζονται με το πολεμικό σφυροκόπημα του Τελ Αβίβ στον Λίβανο.

Στο καθαρά στρατιωτικό πεδίο οι Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ, οι IDF, έχουν χτυπήσει ουκ ολίγες θέσεις της Χεζμπολάχ με τον απολογισμό να είναι βαρύς για τη λιβανέζικη οργάνωση. Κι αυτό διότι από την περασμένη Δευτέρα (σ.σ. καταγράφεται ως η πλέον αιματοβαμμένη ημέρα που έχει ζήσει ο Λίβανος από τον πόλεμο του 2006) και σε διάστημα 72 ωρών είχαν τραυματιστεί χιλιάδες άνθρωποι και είχαν χαθεί περί τις 600 ζωές μεταξύ των οποίων ο Μοχάμεντ Κουμπάισι που ήταν διοικητής του δικτύου πυραύλων και ρουκετών της σιιτικής οργάνωσης, ενώ λίγες ημέρες νωρίτερα είχε πέσει νεκρός ο Ιμπραχίμ Ακίλ που αποτελούσε μία από τις υψηλόβαθμες διοικητικές κεφαλές της Χεζμπολάχ.

Στο επίπεδο, τώρα, της ανθρωπιστικής καταστροφής τα λόγια περισσεύουν. Οι εικόνες των Λιβανέζων που στοιβάζονται σε όποιο διαθέσιμο όχημα μπορούν και εγκλωβίζονται σε κεντρικούς οδικούς άξονες της χώρας προκειμένου να αποφύγουν τα χειρότερα αναζητώντας ασφαλέστερα καταφύγια κάνουν εδώ και μέρες τον γύρο του κόσμου. Ενδεικτικό της ανθρωπιστικής κρίσης που βρίσκεται σε εξέλιξη στη χώρα των κέδρων είναι το στοιχείο που δημοσιοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών του Λιβάνου, Αμπντάλα Μπου Χαμπίμπ, ισχυριζόμενος ότι οι εσωτερικά εκτοπισμένοι Λιβανέζοι πολίτες προσεγγίζουν σε αριθμό το μισό εκατομμύριο ανθρώπους.

Στο μυαλό του Νετανιάχου

Πέρα από τις επαναλαμβανόμενες ομοβροντίες ρουκετών που εκτοξεύει η Χεζμπολάχ με στόχο το Ισραήλ, το καθεστώς Νασράλα του Λιβάνου αποπειράθηκε στα μέσα της τρέχουσας εβδομάδας να απαντήσει με ισχυρότερο τρόπο στην κυβέρνηση Νετανιάχου εκτοξεύοντας έναν βαλλιστικό πύραυλο «Qader 1» που είχε ως στόχο το γενικό αρχηγείο της Μοσάντ, κοντά στο Τελ Αβίβ.

Το χτύπημα αποφεύχθηκε καθώς η ισραηλινή αντιαεροπορική άμυνα εξουδετέρωσε την απειλή, αλλά το συμβάν επιβεβαιώνει και την επιμονή του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στο να καταστραφούν ολοκληρωτικά οι βάσεις του Λιβάνου αλλά και τον σχεδιασμό του να ξεκληρίσει την ιεραρχία γύρω από τον Χασάν Νασράλα, αφήνοντας ουσιαστικά… ορφανό τον ηγέτη του πολιτικού και παραστρατιωτικού κόμματος του Λιβάνου.

Δεν είναι τυχαίο ότι αντιγράφοντας την στρατηγική που εφάρμοσαν οι IDF στην Γάζα αντιμαχόμενες την ισλαμιστική-σουνιτική παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, το Ισραήλ επιδιώκει τον αφανισμό των ηγετικών κεφαλών των δύο οργανώσεων. Θυμίζεται ότι η πολεμική μηχανή του Τελ Αβίβ έχει εξοντώσει μέχρι σήμερα από την Χαμάς τον Μοχάμεντ Ντέιφ (πιστεύεται ότι ήταν ένας από τους εγκεφάλους της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ), τον Σάλεχ αλ Αρούρι (αναπληρωτής επικεφαλής της Χαμάς και ιδρυτής της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς «Ταξιαρχίες Κασάμ») και βεβαίως τον Παλαιστίνιο ανώτατο πολιτικό ηγέτης της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια, ενώ από την πλευρά της Χεζμπολάχ έχουν χάσει τη ζωή τους –εκτός των προαναφερθέντων Ιμπραχίμ Κουμπάισι και Ιμπραχίμ Ακίλ– ο ανώτατος διοικητής της σιιτικής οργάνωσης και δεξί χέρι του Νασράλα, Φουάντ Σουκρ, ο ανώτερος διοικητής Μοχάμεντ Νάσερ, καθώς και ο ανώτερος διοικητής πεδίου της Χεζμπολάχ Ταλέμπ Σαμί Αμπντάλα.

Και τίποτα, πάντως, να μην είχε ακούσει κάποιος για το τι γίνεται στην μπαρουτοκαπνισμένη περιοχή που βρέχεται από τα νερά της ανατολικής Μεσογείου, μόνο οι πρόσφατες δηλώσεις του πρωθυπουργού του Ισραήλ αρκούν για να καταδείξουν τους σχεδιασμούς αποδεκατισμού των εχθρών του που ο τελευταίος απεργάζεται.

Ειδικότερα ο Νετανιάχου εξέφρασε δημοσίως τη θέση ότι ο Νασράλα οδηγεί τον Λίβανο «στο χείλος της αβύσσου» δεσμευόμενος ότι η χώρα του δεν θα σταματήσει τις επιθέσεις κατά της Χεζμπολάχ. Απευθυνόμενος, μάλιστα, στον λαό του Λιβάνου και προσπαθώντας να σπείρει την διχόνοια, ο Νετανιάχου είπε την περασμένη Τρίτη ότι ο πόλεμος του Ισραήλ δεν είναι εναντίον των Λιβανέζων πολιτών, αλλά στρέφεται κατά της Χεζμπολάχ, διευκρινίζοντας το εξής: Οι πολίτες πρέπει να εκκενώσουν τα σπίτια «στα οποία υπάρχει ένας πύραυλος στο σαλόνι και μια ρουκέτα στο γκαράζ» διότι όποιος δεν το κάνει «δεν θα έχει πλέον σπίτι».

Και τώρα, τι;

Με το καζάνι της Μέσης Ανατολής να κοχλάζει αλλά με τους αντιμαχόμενους αντιπάλους να συνεχίζουν να ρίχνουν λάδι στη φωτιά, η επόμενη ημέρα της περιοχής μοιάζει με… νύχτα. Το δυσοίωνο της πρόβλεψης εντείνεται από την πληροφορία που διέρρευσε από τον ισραηλινό Τύπο και αναφέρει ότι στα υψίπεδα του Γκολάν αφίχθηκαν τα προηγούμενα 24ωρα περίπου 40.000 μαχητές που υποστηρίζουν τον Λίβανο και προέρχονται από την Υεμένη, το Ιράκ και τη Συρία περιμένοντας το «νεύμα» να ριχτούν στη μάχη κατά του Ισραήλ από τον ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα. Αυτό ίσως να είναι το επόμενο επεισοδίου στο δυστοπικό σενάριο να δούμε να ξεσπάει μία ευρύτερη περιφερειακή ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή, αλλά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ένα είναι βέβαιο: έπειτα από την επίθεση του Ισραήλ στον Λίβανο η γεωπολιτική ισορροπία της περιοχής έχει ανατραπεί, προκαλώντας ένα ντόμινο βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων συνεπειών.

Ξεκινώντας από τα πλέον άμεσα, η ανθρωπιστική κατάσταση στον Λίβανο θα επιδεινωθεί δραματικά –κατ΄ εικόνα και καθ’ ομοίωση όσων έγιναν στη Γάζα–, καθώς η κλιμάκωση των συγκρούσεων θα προκαλέσουν εκτοπισμούς, αύξηση των προσφύγων και μεγάλες ανθρωπιστικές ανάγκες τις οποίες οι διεθνείς οργανισμοί δεν θα είναι σε θέση να διαχειριστούν αποτελεσματικά, με παράπλευρή «απώλεια» των αντιδυτικών αισθήματα στον ευρύτερο αραβικό χώρο.

Η επόμενη άμεση παρενέργεια της σύγκρουσης που μαίνεται στο τρίγωνο Γάζα-Ισραήλ-Λίβανος είναι ο επηρεασμός των παγκόσμιων αγορών ενέργειας. Ως γνωστός ο Λίβανος και η περιοχή του Κόλπου διαδραματίζουν στρατηγικό ρόλο στο θέμα της ενεργειακής ασφάλειας και περεταίρω παρόξυνση μπορεί να προκαλέσει αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, με παγκόσμιες οικονομικές συνέπειες.

Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στη Μέση Ανατολή δεν μπορεί, εξάλλου, να αγνοηθεί ο κίνδυνος να μπουν στη σκακιέρα της περεταίρω κλιμάκωσης των συγκρούσεων κι άλλα «πιόνια» όπως οι ΗΠΑ ή οι χώρες του Κόλπου, που θα οδηγούσε νομοτελειακά στη μεγέθυνση της αστάθειας στην περιοχή.

Μιας και ο λόγος για τις ΗΠΑ, η επόμενη ημέρα θα μπορούσε, εξάλλου, να φέρει για την Ουάσινγκτον ειδικότερα και για τη Δύση γενικότερα την επαναξιολόγηση των πολιτικών τους στην περιοχή. Για παράδειγμα, ενώ η αμερικανική στήριξη στο Ισραήλ είναι πολυετής και αδιαπραγμάτευτη, αυτή θα μπορούσε να τεθεί υπό (μερική) αίρεση εξαιτίας μιας διεθνούς κατακραυγής του Τελ Αβίβ η οποία με τη σειρά της θα μπορούσε δυνητικά να οδηγήσει την αστερόεσσα στην αναζήτηση νέων στρατηγικών για την αποκατάσταση της σταθερότητας, επενδύοντας σε διαπραγματεύσεις ή σε οικονομική στήριξη.

Τέλος, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο η ανεξέλεγκτη κατάσταση στο Μεσανατολικό να οδηγήσει σε νέες συμμαχίες μεταξύ κρατών που επιθυμούν να αντισταθμίσουν τη δύναμη του Ισραήλ. Λόγου χάριν κράτη όπως η Τουρκία, το Κατάρ και η Συρία μπορεί να βρουν κοινούς στόχους και στρατηγικές δημιουργώντας έναν καινούργιο άξονα που θα έχει στο στόχαστρό του το Ισραήλ. Αν υπάρχει κάτι που σε αυτή τη ζοφερή εικόνα μπορεί να αποπνέει ένα ψήγμα ανακούφισης είναι η στάση αναμονής και αυτοσυγκράτησης που τηρεί για την ώρα ο X-Factor της γεωπολιτικής εξίσωσης του Μεσανατολικού που δεν είναι άλλος από το Ιράν. Κι αυτό διότι πριν από λίγες ημέρες ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν τόνισε σε δημοσιογραφικό ακροατήριο ότι η χώρα του δεν επιθυμεί έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο και κατηγόρησε το Ισραήλ ότι στήνει «παγίδες» στο Ιράν ώστε να το παρασύρει σε αυτόν τον δρόμο.

Τελευταία αλλά όχι ελάσσονος σημασίας δυνητική συνέπεια της κλιμάκωση της πολεμικής φωτιάς στο ευρύτερο Μεσανατολικό ζήτημα είναι ότι μακροχρόνια η αστάθεια μπορεί να εντείνει τις έριδες μεταξύ των διαφόρων εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων, καθιστώντας την ειρηνική συνύπαρξη ακόμα πιο δύσκολη.

Ελπίδες χωρίς… φτερά για κατάπαυση του πυρός

Οι δυσοίωνες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή συνέπεσαν με τη διεξαγωγή των εργασιών της 79ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και ως εκ τούτου το φλέγον θέμα δεν θα μπορούσε να λείπει από την «ημερήσια διάταξη».

Χαρακτηριστική της γενικευμένης ανησυχίας για το ενδεχόμενο ενός γενικευμένου πολέμου είναι η προειδοποίηση που απηύθυνε ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Αντόνιο Γκουτέρες υπογραμμίζοντας ότι «ο Λίβανος βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου».

Από τις αντιδράσεις Ευρωπαίων ηγετών ξεχωρίζει η τοποθέτηση της πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, η οποία από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ δήλωσε ότι συντάσσεται με το δικαίωμα του κράτους του Ισραήλ στην άμυνα επικαλούμενη την φονική εισβολή της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου του 2023, αλλά ζήτησε από το Τελ Αβίβ να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο, προστατεύοντας τον άμαχο πληθυσμό, υποστηρίζοντας παράλληλα «το δικαίωμα του παλαιστινιακού λαού να έχει ένα δικό του κράτος».

Την κάθετη αντίθεσή τους στην ισραηλινή επίθεση επί του Λιβάνου εξέφρασαν, τέλος, οι υπουργοί Εξωτερικών Αιγύπτου, του Ιράκ και της Ιορδανίας, οι οποίοι σε κοινή ανακοίνωσή τους υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου ωθεί την περιοχή «προς έναν ολοκληρωτικό πόλεμο».

Η είδηση που προέκυψε από τη… σύμπνοια των τριών ΥΠ.ΕΞ. είναι η διοργάνωση μιας τριμερούς Συνόδου Κορυφής των ηγετών των τριών χωρών, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Κάιρο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα παράθυρο ευκαιρίας για πρόσκαιρη ειρήνευση άνοιξε το προηγούμενο 48ωρο με την πρόταση για κατάπαυση πυρός 21 ημερών που διατύπωσαν οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και αποσκοπούσε στο να δοθεί χρόνος τριών εβδομάδων στις αντιμαχόμενες πλευρές προκειμένου να σταματήσουν να μιλούν τα… όπλα και να αρχίσουν να μιλά η διπλωματία.

Ωστόσο, όσο γράφονταν αυτές οι γραμμές το παράθυρο παρέμενε ερμητικά κλειστό, καθώς ο μεν Νετανιάχου δεν έκανε αποδεκτές τις προτροπές της Ουάσινγκτον για «πάγωμα» της εισβολής και διέταξε τις IDF να συνεχίσoυν το πολεμικό «έργο» τους, ο δε πρωθυπουργός του Λιβάνου Νατζίμπ Άζμι Μικάτι αρνήθηκε κι αυτός την πρόταση της Ουάσινγκτον και του Παρισιού για κατάπαυση του πυρός.