ΕΠΙΤΕΛΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ: Ο «νονός», οι αντιδράσεις, τα μασάζ και το αδιέξοδο

Το πρώτο νομοσχέδιο που κατέθεσε η Ν.Δ. τον Ιούλιο του 2019 ήταν η σύσταση του Επιτελικού Κράτους από τον υπουργό Επικρατείας Γιώργο Γεραπετρίτη. Ένα νομοσχέδιο που προκάλεσε αντιδράσεις θαυμασμού για τη νέα διακυβέρνηση και πόσο μπροστά ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης που έμοιαζε απόλυτα προετοιμασμένος για να οδηγήσει τη χώρα.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Λίγα 24ωρα αργότερα ο θαυμασμός έγινε ακόμη μεγαλύτερος, όταν στο πρώτο Υπουργικό Συμβούλιο, ο έτερος από το υπουργείο Επικρατείας (τότε υφυπουργός) Άκης Σκέρτσος μοίρασε τους «μπλε φακέλους». Εκεί περιείχαν  τις νομοθετικές υποχρεώσεις του κάθε υπουργού και ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα των δράσεων που πρέπει να προχωρήσουν με ταχύ βήμα. Μάλιστα όπως είχε ανακοινωθεί θα υπήρχε κι έλεγχος για την απόδοση του κάθε υπουργού, προκειμένου να τρέξουν τις νομοθετικές παρεμβάσεις που είχε υποσχεθεί προεκλογικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ακόμη και οι πολιτικοί αντίπαλοι ξαφνιάστηκαν με την αποφασιστικότητα του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά και την καινοτομία που επιβάλλει στην άσκηση εξουσίας, μετατρέποντας το Μαξίμου ως το κέντρο της πολιτικής. Τότε οι περισσότεροι αναζητούσαν συνεντεύξεις από τον «νονό» του Επιτελικού Κράτους, τον Γιώργο Γεραπετρίτη, ο οποίος απότομα βρέθηκε στο επίκεντρο των γεγονότων. Τα σχόλια διθυραμβικά. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που είχαν αντίθετη άποψη.

Την εποχή εκείνη συζητώντας με μία παλιά καραβάνα του ΠΑΣΟΚ με παρουσία στο Μαξίμου επί εποχής διακυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου είχε πει μία φράση που πλέον είναι πολύ επίκαιρη: «Μην βιάζεστε. Θα γελάσει ο κάθε πικραμένος με το Επιτελικό κράτος. Και θυμηθείτε ότι οι πρώτοι που θα αντιδράσουν δεν θα είναι οι πολιτικοί αντίπαλοι, αλλά οι ίδιοι οι νεοδημοκράτες». Μάλιστα ο «πράσινος» συνομιλητής- και εκ των συνεργατών του Γιώργου Παπανδρέου- μας γνωστοποίησε ότι το εν λόγω σχέδιο είχε παρουσιαστεί στον ΓΑΠ από τον κ. Γεραπετρίτη το 2009, πριν κερδίσει το ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου. Ο Παπανδρέου έδειξε να εντυπωσιάζεται με την ιδέα να μετατραπεί το Μαξίμου σε Λευκό Οίκο, λόγω και της στενής του σχέσης με τις ΗΠΑ. Το σχέδιο Γεραπετρίτη τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς όπως αναφέρει ο αστικός μύθος ο Χάρης Παμπούκης διέγνωσε τις δυσλειτουργίες του σχεδίου, ενημέρωσε τον Παπανδρέου και ο Γεραπετρίτης κόπηκε από τον στενό κύκλο της ηγεσίας του ΓΑΠ. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι αυτό δεν έγινε και με το ανάλογο τακτ.

Τέσσερα χρόνια αργότερα ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης της Κυβέρνησης Σαμαρά, Κυριάκος Μητσοτάκης, κάλεσε στο γραφείο του αρκετούς καθηγητές σε μία σύσκεψη κορυφής προκειμένου να καταθέσουν ιδέες για τον γρήγορο εκσυγχρονισμό του κράτους. Στην παρέα ήταν και ο κ. Γεραπετρίτης, ο οποίος άδραξε την ευκαιρία κι έριξε την ιδέα του για το Επιτελικό Κράτος. Το 2016 ο Γεραπετρίτης, όπως δήλωσε πρόσφατα ο ίδιος, κλήθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη (είχε ήδη εκλεγεί πρόεδρος της Ν.Δ.) και ανέλυσε το σχέδιο του Επιτελικού Κράτους.

Το 2019- και μετά από τρία χρόνια-το σχέδιο εμπλουτίστηκε και με ιδέες του ίδιου του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, αλλά και συνεργατών από το εξωτερικό, ήταν έτοιμο για να εφαρμοστεί. Οπότε ο «Λευκός Οίκος» του Μαξίμου, ή αλλιώς Επιτελικό Κράτος, ήταν έτοιμος να ξεκινήσει την πορεία του μετά την θριαμβευτική νίκη της Νέας Δημοκρατίας, τον Μάιο του 2019 σε Ευρωεκλογές και Αυτοδικοικητικές εκλογές κι εν συνεχεία στις εθνικές του Ιουλίου.

Το σχέδιο του Επιτελικού Κράτους είναι σχετικά απλό. Δίνεται εντολή στους υπουργούς και οι ανάλογες κατευθύνσεις για κάποια νομοθετική παρέμβαση. Εν συνεχεία το νομοσχέδιο επιστρέφει στο Μαξίμου για τις απαραίτητες διορθώσεις με βάση τα θέλω του Επιτελικού Κράτους κι επιστρέφει στον Υπουργό διορθωμένο για να κατατεθεί προς διαβούλευση και μετά στις επιτροπές. Και τέλος στην ολομέλεια προς ψήφιση. Και βέβαια ο υπουργός έπρεπε να υποστηρίξει το νομοσχέδιο στην σχετική συζήτηση, ακόμη και για πράγματα με τα οποία διαφωνούσε.

Και η κεντρική ιδέα του Επιτελικού Κράτους θυμίζει την εποχή του Ντούσαν Μπάγιεβιτς στην ΑΕΚ. Κέρδιζε η ΑΕΚ; Ήταν λόγω Μπάγιεβιτς. Έχανε η ΑΕΚ; Έφταιγαν οι παίκτης. Αυτό ισχύει και με το Επιτελικό Κράτος. Κερδίζει μόνο ο πρωθυπουργός και χάνουν μόνο οι υπουργοί. Οπότε αναγκάζεται να εμφανιστεί στην σκηνή ο πρωθυπουργός για να συνεχιστεί η παράσταση.

Το ανέκδοτο

Είναι χαρακτηριστική η εικόνα στο Κοινοβούλιο με το αθλητικό νομοσχέδιο. Ο τότε υφυπουργός Αθλητισμού, Λευτέρης Αυγενάκης, τις προηγούμενες ημέρες πριν από την ψήφιση μιλούσε για μεγάλες ποινές στην πολυιδιοκτησία. Το νομοσχέδιο άλλαξε βράδυ και ξαφνικά για να μην γίνει εντελώς ρεζίλι ο Αυγενάκης έβαλαν να στηρίξει το νομοσχέδιο η Λίνα Μενδώνη, ως πολιτική προϊστάμενος του υφυπουργού Αθλητισμού. Τα χαχανητά στην αίθουσα πολλά, καθώς η κ. Μενδώνη είναι τόσο σχετική με το ποδόσφαιρο που εάν βρει μια μπάλα στον δρόμο θα την πάει στην αστυνομία λέγοντας ότι βρήκε μία βόμβα. Το σκηνικό να βλέπουμε την Μενδώνη να κομπιάζει να εξηγήσει για ποιον λόγο ο καθήμενος δίπλα της Αυγενάκης την προηγούμενη της συζήτησης έλεγε άλλα αντί άλλων, έμοιαζε κάτι με μακρόσυρτο ανέκδοτο, ή ιταλική κωμωδία με τον Τοτό.

Αυτή ήταν η πρώτη και μεγάλη δυσλειτουργία του Επιτελικού Κράτους. Μπορεί κάποιος να πει ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή, αλλά στη συγκεκριμένη νομοθετική παρέμβαση αναδείχθηκαν όλες οι γκρίζες ζώνες του Επιτελικού Κράτους. Εκεί έγινε γνωστό τοις πάσι ότι οι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος ενημερώνονται στο πόδι λίγο πριν μπουν να συζητήσουν στις Επιτροπές, ενώ κάποιες στιγμές αναγκάζονται να ψηφίσουν θετικά δίχως να έχουν προλάβει καλά-καλά να διαβάσουν αυτό που ψηφίζουν. Αυτό δηλαδή που είχε πει ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, όταν ήταν υπουργός του ΠΑΣΟΚ και τον ρώτησαν για το πρώτο μνημόνιο ότι «δεν πρόλαβα να το διαβάσω».

Από την αρχή οι γκρίνιες

Φυσικά από το πρώτο διάστημα υπήρχαν αντιδράσεις και από υπουργούς, αλά και από βουλευτές. Απλά οι διαφωνούντες υπουργοί σκέφτονταν τον θώκο τους και στο τέλος της ημέρας μετά από λίγη γκρίνια ακολουθούσαν τις εντολές. Στους δε βουλευτές γινόταν το καθιερωμένο μασάζ, ενώ κάποιες φορές αν ο βουλευτής εξακολουθούσε να είχε αντιρρήσεις, τότε λάμβανε ένα μήνυμα ότι «ουδείς είναι σίγουρος πως θα συμπεριληφθεί στα ψηφοδέλτια των επομένων εθνικών εκλογών». Και βέβαια ουκ ολίγες φορές διαβάσαμε άρθρα για την σημαντικό ρόλο που έπαιζαν κάποιοι φίλοι προς το Μαξίμου βουλευτές, οι οποίοι είχαν τα γαλόνια του παιδονόμου.

Ακόμη και σε σημαντικά νομοθετήματα οι διαδικασίες ήταν fast track και ουδείς άκουγε τους βουλευτές που ήθελαν αν μεταφέρουν όχι δικές τους αντιρρήσεις για διάφορες διατάξεις, αλλά της κοινωνίας και των ψηφοφόρων. Ειδικά για τους βουλευτές από την περιφέρεια η πίεση ήταν ακόμη μεγαλύτερη, καθώς είναι σαφώς πιο κοντά με τους πολίτες. Μάλιστα υπήρχαν περιπτώσεις βουλευτών, οι οποίοι έκρουαν το καμπανάκι, καθώς σε καθημερινή βάση αυξάνονταν τα παράπονα ακόμη και από την βάση της Νέας Δημοκρατίας. Κι όμως κανένας δεν τους άκουγε. Τουναντίον τους περισσότερους τους χτυπούσαν την πλάτη και τους έλεγαν την ατάκα «μην ανησυχείς, όλα τα έχουμε προβλέψει». Και φυσικά τίποτα δεν είχαν προβλέψει.

Κάποιοι έθεταν το ζήτημα να συνεδριάσει η Κοινοβουλευτική Ομάδα και να συζητηθεί ένα νομοσχέδιο, μία δύσκολη νομοθετική παρέμβαση όπου αναμένονταν αντιδράσεις. Όπως για παράδειγμα στην φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών. Και η απάντηση που ελάμβαναν από τους παιδονόμους ήταν του στυλ «δεν προλαβαίνει ο πρωθυπουργός να γίνει συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, γιατί έχει επιβαρυμένο πρόγραμμα». Όταν δε κάποιος ζητούσε μέσω του Τύπου επιμόνως να υπάρξει συνεδρίαση των κυβερνητικών οργάνων ξαφνικά τις επόμενες ημέρες έβλεπε στον Τύπο (γραπτό και ηλεκτρονικό) σχόλια ότι δήθεν σηκώνει θόρυβο, επειδή νιώθει ριγμένος που δεν αξιοποιήθηκε. Ουδείς όμως ρώτησε έναν βουλευτή επαρχίας τι τραβάει τρία χρόνια τώρα που η ακρίβεια ταλανίζει όλες τις οικογένειες, ειδικά αυτές που ανήκουν στην μεσαία και την χαμηλότερη οικονομικά τάξη.

Στην αρχή για την ακρίβεια υπήρχε η δικαιολογία για τον κορωνοϊό, μετά για τον πόλεμο, εν συνεχεία λόγω ενεργειακής κρίσης που προήλθε από το ξαφνικό άνοιγμα της οικονομίας μετά την πανδημία, μετά ήρθε ο πόλεμος στην Μέση Ανατολή, οι Χούθι που έκλεισαν τα στενά στην διώρυγα του Σουέζ. Όλες αυτές τις δικαιολογίες της προτάσσουν εδώ και τρία χρόνια οι βουλευτές της επαρχίας, σύμφωνα με τις οδηγίες που λαμβάνουν από το κόμμα. Όμως την ίδια ώρα αντιμετωπίζουν και τις αντιδράσεις των πολιτών, οι οποίοι βαρέθηκαν να ακούν τα ίδια και τα ίδια.

Ο νόμος για τα ομόφυλα

Φυσικά όλοι αντιλαμβάνονται ότι το Επιτελικό Κράτος επί της ουσίας δημιουργεί νέα δεδομένα στην λειτουργία ενός κόμματος και μίας κυβέρνησης. Στο παρελθόν πριν από ένα δύσκολο νομοθέτημα υπήρχε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Εκεί ο εκάστοτε πρωθυπουργός άκουσε τους βουλευτές του και τους έπειθε μέσω διαλόγου με επιχειρήματα.

Τρανό παράδειγμα η υπόθεση της απάλειψης της αναγραφής του θρησκεύματος από τις ταυτότητες επί ΠΑΣΟΚ και την μεγάλη κόντρα του Κώστα Σημίτη με τον μακαριστό Χριστόδουλο, ο οποίος όχι μόνο συνέλλεξε εκατομμύρια υπογραφές (είχε υπογράψει και ο Κώστας Καραμανλής, τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης), αλλά αντιμετώπισε και τις δύο λαοσυνάξεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Κι όμως πέρασε το νομοσχέδιο, καθώς με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είχε μαζί του την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Προηγουμένως είχαν γίνει ένα σωρό συνεδριάσεις σε όλα τα επίπεδα για να πειστούν όλοι.

Αυτό για παράδειγμα δεν έγινε με το νόμο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Δεν υπήρξε μία συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Νέας Δημοκρατίας. Να εκφράσει ο κάθε βουλευτής τον πόνο του, να μεταφέρει τα μηνύματα της βάσης, αλλά και να ακούσει τα επιχειρήματα του πρωθυπουργού για την αναγκαιότητα αυτής της νομοθετικής παρέμβασης.

Αυτή είναι η λειτουργία ενός συντεταγμένου κόμματος. Όπως έκανε το ΠΑΣΟΚ. Συνεδρίασε η Κοινοβουλευτική Ομάδα, εκφράστηκαν όλες οι απόψεις. Και όταν κατάλαβαν ότι οι αποχές θα ήταν περισσότερες από θετικές ψήφους, τότε ξεκίνησε ο Ανδρουλάκης το μασάζ και στο τέλος κατάφερε οι θετικές ψήφοι για το συγκεκριμένο νόμο να είναι περισσότερες από τις αποχές.

Τι έγινε στο ίδιο διάστημα στη Νέα Δημοκρατία; Κατ’ αρχάς δεν υπήρξε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Αρκέστηκαν στη δήλωση του πρωθυπουργού, ότι «οι βουλευτές και οι υπουργοί είναι ελεύθεροι και μπορούν να απέχουν από την ψηφοφορία». Το μόνο που έγινε ήταν «φροντιστήρια» στους βουλευτές της Ν.Δ. στα γραφεία του κόμματος επί της Πειραιώς. Όμως αντί για φροντιστήρια οι βουλευτές υπέστησαν μπουλινγκ από τον υπουργό Επικρατείας Άκη Σκέρτσο και άλλους κυβερνητικούς παράγοντες. Κάποια στιγμή όπως έχουν καταγγείλει κάποιοι υπήρξαν και απειλές ότι δεν θα συμπεριληφθούν στα ψηφοδέλτια. Οι δε «παιδονόμοι» του Μαξίμου στην Κ.Ο. καλούσαν για καφεδάκι στο κυλικείο της Βουλής, όταν έφτασε η ώρα της παρέμβασης του Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος είχε ταχθεί με απόλυτα ξεκάθαρο τρόπο εναντίον του εν λόγω νομοθετήματος. Ο πρώην πρωθυπουργός ναι μεν μίλησε στα μισοάδεια έδρανα της Νέας Δημοκρατίας, αλλά τα όσα είπε αποτυπώθηκαν στο υποσυνείδητο της βάσης του κόμματος, αλλά και στην κοινωνία συνολικά.

Το αποκορύφωμα της όλης κατάστασης στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν το πάρτι που διοργάνωσε το δίδυμο Σκέρτσου-Πατέλη για την ψήφιση του νομοσχεδίου με την συμμετοχή της Προέδρου της Δημοκρατίας και της Ντόρας Μπακογιάννη.

Όταν μετά τις Ευρωεκλογές ο πρωθυπουργός δέησε να συγκαλέσει την Κοινοβουλευτική Ομάδα, οι βουλευτές ξεσπάθωσαν πρωτίστως με τα χαΐρια του Επιτελικού Κράτους. Κι όμως από τότε πέρασαν τέσσερις μήνες, αλλά και πάλι δεν έγινε τίποτα. Ουδείς τους έδινε σημασία.

Οι καμπάνες

Ο Αντώνης Σαμαράς και ο Κώστας Καραμανλής χτύπησαν καμπάνες σε εκδήλωση όπου ήταν ομιλητές στο αμφιθέατρο του  Πολεμικού Μουσείου. Και για θέματα της καθημερινότητας και για την τακτική στα εθνικά, αλλά και για την ιδεολογική στροφή της Νέας Δημοκρατίας. Και πως απάντησε το Επιτελικό Κράτος; Με το να διασπείρει δεξιά κι αριστερά ότι οι δύο πρώην πρωθυπουργοί είναι δυσαρεστημένοι επειδή δεν τους συμβουλεύεται ο κ. Μητσοτάκης. Η δε Ντόρα Μπακογιάννη, είπε το αμίμητο «κάνουν σαν τα παιδιά που γκρινιάζουν γιατί δεν τους παίζουν».
Όλα τα παραπάνω ανάγκασαν τους «11» βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας να προχωρήσουν στην ερώτηση για τα κόκκινα δάνεια. Διότι όλα αυτά που γράφτηκαν στην ερώτηση ήταν η αγωνία που έχει ο απλός κόσμος και ποτέ οι υπουργοί και το Επιτελικό Κράτος δεν κάθισε να τις ακούσει. Τώρα μετά από την διαγραφή του Μάριου Σαλμά (είχε υπογράψει την ερώτηση) η εντολή του Μαξίμου είναι «μιλήστε με τους βουλευτές και να τους κάνετε μασάζ». Και τρέχουν οι υπουργοί και μαζί τους οι Επιτελικοί να καλοπιάνουν τους βουλευτές. Φυσικά μεταξύ μπριζολίδιων, κρασιού, τύρου και αχλάδου ζήτησαν οι Επιτελικοί από τους 10 βουλευτές που υπέγραψαν την ερώτηση να κάνουν και δήλωση ότι «δεν αποτελούμε φράξια, ούτε ομάδα».

Προ ημερών η Άννα Διαμαντοπούλου στο πλαίσιο του προεκλογικού αγώνα της για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ όταν ρωτήθηκε για το ποια είναι η γνώμη της για την κυβέρνηση Μητσοτάκη διέγνωσε ότι «έχει μπει στην τσουλήθρα της δεύτερης τετραετίας που οδηγεί στην έξοδο από την εξουσία». Κάποιοι άλλοι λένε ότι συνήθως τα κάστρα πέφτουν από μέσα. Όμως έτσι όπως το πάνε οι Επιτελικοί στο τέλος θα υπάρξει τόση δυσαρέσκεια που οι γαλάζιοι βουλευτές δεν θα ψηφίσουν κάποιο νομοσχέδιο, μη αντέχοντας την πίεση από κάτω και η κυβέρνηση θα βρεθεί προ έκπληξης. Ας ελπίσουμε όχι δυσάρεστης…