Πυρκαγιά στην Αττική: Οι 3+1 συνήθεις «εμπρηστές»  

«Τις πταίει για τα αποκαΐδια». Αυτός ήταν ο πρωτοσέλιδος τίτλος του τελευταίου φύλλου της «Α» τον περσινό Αύγουστο κι αν κάποιος άλλαζε τις ημερομηνίες λίγοι θα ήταν αυτοί που θα καταλάβαιναν τις διαφορές της πύρινης λαίλαπας που έπληξε και πέρσι και φέτος την Ελλάδα, χωρίς μάλιστα να γίνεται λόγος για το πόσο έχουν γονατίσει τη χώρα οι καταστροφικές και συνάμα φονικές πυρκαγιές της τελευταίας 20ετίας.

Η αλήθεια είναι ότι οι περσινές φωτιές δεν έχουν καμία σχέση ούτε σε πλήθος περιστατικών ούτε σε καταστροφικές συνέπειες με την φωτιά που ξεκίνησε το μεσημέρι της περασμένης Κυριακής 11 Αυγούστου από τον Βαρνάβα της βορειοανατολικής Αττικής. Αρκεί να θυμηθούμε ότι το καλοκαίρι του 2023 σε διάστημα 45 ημερών (από τα μέσα Ιουλίου ως τα τέλη Αυγούστου) παραδόθηκαν στις φλόγες δεκάδες περιοχές της χώρας όπως η ανατολική και η δυτική Αττική, το Λουτράκι, η Ρόδος, η Μαγνησία, η Φθιώτιδα, η Εύβοια, καθώς και το δάσος της Δαδιάς στον Έβρο, με τον απολογισμό να είναι τραγικός και σε επίπεδο καμένης γης (περίπου 1.800.000 στρέμματα) και σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών (συνολικά 28 νεκροί).

Έστω κι έτσι, πάντως, η πρόσφατη πυρκαγιά στην βορειοανατολική Αττική δεν αποτελεί ένα αμελητέο και άνευ σημασίας περιστατικό επειδή τα καμένα σπίτια είναι μερικές δεκάδες, τα καμένα στρέμματα είναι πολύ λιγότερα από άλλες φορές και επειδή η χώρα θρηνεί τον χαμό μόλις μίας ζωής. Και μόνο το γεγονός ότι η φωτιά στον Βαρνάβα διήνυσε ανεξέλεγκτη επί 48 ώρες μία απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων και από δασική μετατράπηκε σε αστική πυρκαγιά καίγοντας περιουσίες σε οικισμούς που ποτέ δεν θα φανταζόμασταν ότι μπροέι ν γίνει το κακό όπως η Νέα Πεντέλη, τα Βριλήσσια, ακόμη και το Πάτημα Χαλανδρίου, είναι από μόνο του ένα θέμα προς σοβαρή διερεύνηση.

 Οι συνήθεις «φταίχτες»

Χωρίς για την ώρα να μπορεί να επιβεβαιωθεί το πώς άναψε τη σπίθα το μεσημέρι της προηγούμενης Κυριακής στον Βαρνάβα, το σενάριο που ευρέως κυκλοφορεί και βασίζεται σε μαρτυρία ενός κατοίκου που εξετάζεται αρμοδίως από την Πυροσβεστική Υπηρεσία «δείχνει» ως υπαίτιο της καταστροφής ένα πυρακτωμένο κομμάτι καλωδίων που έπεσε σε ξερά χόρτα έπειτα από βραχυκύκλωμα σε στύλο της ΔΕΗ. Ακόμη, πάντως, κι αν αποδειχτεί αληθινό το συγκεκριμένο σενάριο, θα φαντάζει ως η αφορμή και όχι το αίτιο για το πύρινο κακό που τα τελευταία χρόνια έχει την τάση να επαναλαμβάνεται σε χρόνο ακανόνιστο και με όλο και μεγαλύτερη δριμύτητα. Κι αυτό το αίτιο είναι στην ουσία ένα σύμπλοκο παραγόντων όπως η κλιματική αλλαγή και η ξηρασία, οι εκάστοτε μετεωρολογικές συνθήκες και φυσικά ο ανθρώπινος παράγοντας.

Όσο κι αν, για παράδειγμα, στον ΣΥΡΙΖΑ και στο ΠΑΣΟΚ κουνούν επιδεικτικά το δάχτυλο στην κυβέρνηση κατηγορώντας την ότι κρύβεται πίσω από την κλιματική αλλαγή, η αλήθεια είναι ότι το κλίμα έχει περάσει προ πολλού από το στάδιο της μετάλλαξης και βρίσκεται στο στάδιο της κρίσης. Άμεση συνέπεια αυτής της δύσκολης περιβαλλοντικής συνθήκης είναι η παρατεταμένη ανομβρία που έχει ως αποτέλεσμα τη μεγέθυνση των ποσοστών ξηρασίας, που σε συνδυασμό με την λειψυδρία γεννά με τη σειρά της μεγάλα αποθέματα καύσιμης ύλης σε δάση αλλά και σε οικισμούς. Δεν είναι τυχαίο ότι μία από τις μεγάλες φωτιές της περσινής χρονιάς που ξέσπασε στην νότια Καρυστεία, στην Εύβοια , καταστρέφοντας μεγάλες εκτάσεις δάσους συνέβη τον μήνα Νοέμβριο(!!!) ως αποτέλεσμα της αλληλουχίας των παραπάνω συνιστωσών της κλιματικής αλλαγής.

Στο επίπεδο, τώρα, της… ενοχής των μετεωρολογικών συνθηκών, δεν χωράει αμφιβολία ότι ρόλο «εμπρηστή» διαδραματίζει σχεδόν κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα η απρόβλεπτη συμπεριφορά του ανέμου, καθώς τα ελληνικά αυγουστιάτικα μελτέμια που από ευλογία δροσισμού εν μέσω καυσώνων μετατρέπονται σε κατάρα όταν υπάρχει έστω και η παραμικρή εστία πυρκαγιάς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρόσφατη φωτιά στη βορειοανατολική Αττική οι άνεμοι που έπνεαν στην περιοχή έφταναν σε ένταση τα 7 και τα 8 μποφόρ, που όπως εξήγησε σε δημόσιες τοποθετήσεις του ο καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του ΕΚΠΑ, Ευθύμιος Λέκκας, «συνέπραξαν» με τα ανοδικά ρεύματα που προέρχονται από τον νότιο ευβοϊκό ποταμό και «έσπρωξαν» τη φωτιά από τον Βαρνάβα μέχρι την κορυφή του όρους και εν συνεχεία την… ανέλαβαν οι νότιας κατεύθυνσης μορφολογικές κλίσης του εδάφους που την «ταξίδεψαν» προς την Πεντέλη. Άλλωστε την μοιραία συμβολή των ανέμων στη ταχεία εξάπλωση τέτοιων mega fires την έχουμε δυστυχώς δει να επαναλαμβάνεται και στις φονικές πυρκαγιές του Ιουλίου 2018 στο Μάτι και του καλοκαιριού του 2007 με επίκεντρο την Ηλεία και την Πάρνηθα.

Τελευταίος αλλά όχι ελάσσονος σημασίας «φταίχτης» μιας πυρκαγιάς είναι αναμφίβολα το ανθρώπινο χέρι. Στην περίπτωση της φωτιάς που έκαψε βορειοανατολικά τμήματα του νομού Αττικής στο μικροσκόπιο του τμήματος Δίωξης Εγκλημάτων Εμπρησμού έχουν μπει –εκτός της εκδοχής του βραχυκυκλώματος στην κολώνα της ΔΕΗ– η διερεύνηση ενός ενδεχόμενου εμπρησμού από αμέλεια στη βάση αναφορών ότι την επίμαχη ημέρα πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή του Βαρνάβα συγκεντρώσεις με ψησταριές. Καμία έκπληξη δεν θα προκαλούσε μια πιθανή ετυμηγορία των αρμόδιων αρχών ότι η μεγάλη πυρκαγιά στην Αττική προκλήθηκε από τέτοια ασυλλόγιστη αιτία.

Να απαριθμήσουμε παρόμοια περιστατικά;

>> Την ίδια ώρα που ο Βαρνάβας καιγόταν, στην Άνω Γλυφάδα πιάστηκαν δυο ανήλικοι που παίζοντας με κροτίδες έβαλαν φωτιά στη δασώδη περιοχή.

>> Στην μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στα τέλη Ιουλίου στην κεντρική Εύβοια τυλίγοντας στις φλόγες τα χωρία Πετριές, Κριεζά και Κόσκινα και συνεπεία της οποίας καταστράφηκαν καλλιέργειες και υποδομές, φημολογείται έντονα στην τοπική κοινωνία ότι όλα ξεκίνησαν από εργασίες οξυγονοκόλλησης σε υπαίθριο χώρο.

>> Η φωτιά του 2007 ξεκίνησε από μία γιαγιά που έβαλε να μαγειρέψει στην αυλή, ενώ η μοιραία σπίθα που εξελίχθηκε στη φονική πυρκαγιά στο Μάτι μπήκε από το χέρι ενός κυρίου που είχε την… έμπνευση να κάψει τα ξερόχορτα της ιδιοκτησίας του με ανέμους 10 μποφόρ. Μάλιστα έξι χρόνια μετά έγινε ο ίδιος πυρόπληκτος καθώς εξαιτίας της φωτιάς στη βορειοανατολική Αττική κάηκε το σπίτι του που βρισκόταν στο Νταού Πεντέλης.

Οι κυβερνητικές ευθύνες

Με την πυρκαγιά του Βαρνάβα να βρίσκεται πλέον πίσω μας προκύπτει εύλογα η αναρώτηση πόσες και ποιες είναι κυβερνητικές ευθύνες για τα όσα καταστροφικά συνέβησαν τα κρίσιμα 24ωρα της 11^ης και 12^ης Αυγούστου που η φωτιά μαινόταν. Αν κάποιος αρκεστεί στο αφήγημα της αντιπολίτευσης αυτό που θα καταλάβει είναι ότι για όλα φταίει το Μέγαρο Μαξίμου και ο αρμόδιος υπουργός Πολιτικής Προστασίας Βασίλης Κικκίλας την καρατόμηση του οποίου ζητούν και ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, κάνοντας λόγο για έλλειψη εξοπλισμού, αναποτελεσματικό συντονισμό, ανεπάρκεια και πρωθυπουργική αλαζονεία.

Την ακριβώς αντίθετη εικόνα περιγράφει το κυβερνητικό στρατόπεδο με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να μην θριαμβολογεί αλλά να υποστηρίζει ότι ο συντονισμός μεταξύ των συναρμόδιων φορέων και υπηρεσιών ήταν βελτιωμένος και τηρουμένων των αναλογιών η διαχείριση της πυρκαγιάς ήταν αποτελεσματική. Και η αλήθεια είναι ότι οι φιλιππικοί της αντιπολίτευσης διαψεύδονται από τους ίδιους τους αριθμούς που έδωσε στη δημοσιότητα η Πυροσβεστική υπογραμμίζοντας ότι σύμφωνα με τα αρχεία του Σώματος στις 11 Αυγούστου επιχείρησαν 29 εναέρια μέσα (14 αεροσκάφη και 15 ελικόπτερα), μια ημέρα μετά «σηκώθηκαν» στον αέρα 17 αεροσκάφη και 19 ελικόπτερα (σύνολο 36 μέσα) και στις 13 Αυγούστου, από την ανατολή του ηλίου όποτε και μπορούν να γίνουν επιχειρήσεις έως τη 1 το μεσημέρι πέταξαν 20 εναέρια μέσα (10 αεροσκάφη και 10 ελικόπτερα).

Το σημείο στο οποίο οφείλει ο κυβερνητικός μηχανισμός να κάνει την σε βάθος αυτοκριτική του, το αποκάλυψε εν τη ρήμη του λόγου ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισκεπτόμενος παραμονή του Δεκαπενταύγουστου την Αεροπορική Βάση Ελευσίνας, όπου «φιλοξενούνται» τα πυροσβεστικά αεροσκάφη.

«Από όποια αστοχία ή από όποια φωτιά ξεφεύγει, πάντα να κοιτάμε να μαθαίνουμε τι μπορούμε να κάνουμε καλύτερο» είπε μεταξύ άλλων ο πρωθυπουργός παραδεχόμενος εμμέσως πλην σαφώς ότι κάτι «ξέφυγε» στην πυρκαγιά τις βορειοανατολικής Αττικής. Δεν εξηγείται αλλιώς το πώς ενώ το drone της Πάρνηθας κατέγραψε στις 15:02 και 18 δευτερόλεπτα την έναρξη της πυρκαγιάς στον Βαρνάβα και στις 15:07 πυροσβεστικό ελικόπτερο είχε κάνει ήδη την πρώτη ρήψη, η πυρκαγιά να φτάνει σε διάστημα 23 ωρών να «καταπίνει» αστικό ιστό στην Πεντέλη, τα Βριλήσσια και το Χαλάνδρι.

Ήταν θέμα κατανομής των δυνάμεων; Ήταν θέμα λήψης επιπλέον προληπτικών μέτρων που δεν πάρθηκαν παρά το «κόκκινο» συναγερμό που είχε σημάνει για υψηλές θερμοκρασίες και ισχυρούς ανέμους; Ή μήπως πλέον απαιτείται μία περισσότερο διεπιστημονική προσέγγιση του προβλήματος με τη συνδρομή εξειδικευμένων επιστημόνων όπως δασολόγοι, πυρομετεωρολόγοι κλπ, σε συνδυασμό με την γενναία ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού των επίγειων πυροσβεστικών δυνάμεων, δεδομένου μάλιστα ότι οι ίδιοι οι πυροσβέστες κάνουν λόγο για τεράστια κενά που καλύπτονται από εποχικούς πυροσβέστες;

Ό,τι και αν συμβαίνει ας διορθωθεί το γρηγορότερο δυνατό για να μην χρειαστεί να λέμε ότι η εγχείρηση πέτυχε αλλα ο ασθενής απεβίωσε…