Ο ιός του υπερτουρισμού χτυπάει και την πόρτα μας

Όπως είναι γνωστό τοις πάσι ο τουρισμός είναι ένας από τους πυλώνες της οικονομίας και στηρίζουν συνολικά τη χώρα, εξασφαλίζοντας κάθε χρόνο έσοδα που ξεπερνούν τα τελευταία χρόνια τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ.

Της Ευαγγελίας Τζαβάρα

Οπότε πολύ λογικά κάποιος άνθρωπος θα σκεφθεί ότι ο τουρισμός είναι ευλογία για τον τόπο. Ισχύει όμως αυτό, ή έχουμε μπει στην περιπέτεια κι εμείς με τον υπερτουρισμό, όπως κι άλλες χώρες της Μεσογείου, ανταγωνιστικές προς εμάς. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην Ισπανία τα τουριστικά θέρετρα, όπως οι Βαλεαρίδες Νήσοι, ή τα Κανάρια Νησιά, ή και η Βαρκελώνη, που βλέπουμε καθημερινά τους μόνιμους κατοίκους να θέλουν να διώξουν τους τουρίστες από τις πόλεις τους και τα χωριά τους.

Σε τουριστικά μέρη σε όλη την Μεσογειακή λεκάνη η εύρεση κατοικίας για μόνιμη εγκατάσταση μοιάζει σαν τον απελπισμένο που ελπίζει στο τζόκερ για να πάρει ανάσα. Οι περισσότερες κατοικίες έχουν μετατραπεί σε Lets to room και με την μέθοδο του airbnb οι ιδιοκτήτες εκμεταλλεύονται τα ακίνητα τους.

Ανάλογο πρόβλημα υπάρχει πλέον σε όλα τα νησιά, όπου δεν μπορούν να βρουν σπίτι, γιατροί, δάσκαλοι και καθηγητές και για να μείνουν ακόμη και σε παραπήγματα αναγκάζονται να ζητούν την βοήθεια των υπηρεσιών των δήμων.

Πλέον τα προβλήματα αρχίζουν να μεγεθύνονται πλέον στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς και με την έλλειψη του νερού, που δημιουργεί νέα δεδομένα όχι μόνο κατά την διάρκεια της αυξημένης τουριστικής περιόδου, αλλά συνολικά, καθώς η ξηρασία που επικρατεί σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες εξαντλούν τα αποθέματα.

Τα σκουπίδια της Αθήνας

Ήδη αυτά τα προβλήματα, αλλά αι άλλα ακόμη αναδεικνύουν δύο γεγονότα που πέρασαν στα ψιλά, αλλά αναδεικνύουν τα προβλήματα του υπερτουρισμού. Προ ολίγων 24ωρων ο Χάρης Δούκας σε τηλεοπτική του συνέντευξη ανέδειξε τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η πρωτεύουσα με τις υπηρεσίες καθαριότητας. «Λόγω των μνημονίων ένα μεγάλο μέρος των εργατών καθαριότητας συνταξιοδοτήθηκε, ενώ ο κύριος όγκος των εργατών που δίνουν υπεράνθρωπο αγώνα είναι άνω των 55 ετών και βρίσκονται πλέον σε προσυνταξιοδοτική περίοδο. Και δυστυχώς λόγω των νόμων δεν μπορούν οι ΟΤΑ να προσλάβουν προσωπικό και να ανανεώσουν το έμψυχο υλικό στις υπηρεσίες καθαριότητας», είπε ο κ. Δούκας. Ο δήμαρχος Αθηναίων μάλιστα τόνισε ότι «το καλοκαίρι οι άνθρωποι υποφέρουν. Με χίλια βάσανα παλεύουν για να κρατούν καθαρό ένα δήμο με 750.000 κατοίκους μαζεύοντας τα σκουπίδια. Το καλοκαίρι, όμως με τους επισκέπτες που δέχεται η πόλη τα απορρίμματα συγκεντρώνονται από πέντε και πλέον εκατομμύρια ανθρώποι». Και αναρωτιέται: «Πως θα τα καταφέρουν, πόσο θα αντέξουν αυτοί οι άνθρωποι, που τους ζητάμε να κάνουν σχεδόν δεκαπλάσια δουλειά;»

Και η αλήθεια είναι ότι αυτή την εποχή στην Αθήνα σε καθημερινή βάση κινούνται πάνω από πέντε εκατομμύρια επισκέπτες, ενώ όπως αναφέρουν οι ειδικοί σε ετήσια βάση η Αθήνα έχει σχεδόν τον τριπλάσιο πληθυσμό, καθώς στο κέντρο κινούνται και οι κάτοικοι από τους άλλους δήμους του λεκανοπεδίου, ενώ ακόμη και τους χειμερινούς μήνες υπάρχουν τουλάχιστον πάνω από ένα εκατομμύριο τουρίστες σε καθημερινή βάση.

Σε lockdown η Σαντορίνη

Προ ημερών ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Θήρας, Πάνος Καβαλάρης, ζήτησε από τους μόνιμους κατοίκους μέσω των κοινωνικών δικτύων να μείνουν στο σπίτι σε ένα ιδιότυπο εθελοντικό lockdown λόγω τουριστών. Ο Πάνος Καβαλάρης στην ανάρτηση του έγραψε: «Έκτακτη Ανακοίνωση. Άλλη μια δύσκολη ημέρα για την πόλη και το νησί μας με την έλευση 17.000 επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια! Παρακαλούμε την προσοχή σας και όσο μπορούμε ελαττώνουμε τις μετακινήσεις μας».

Όπως ήταν λογικό η συγκεκριμένη ανάρτηση σήκωσε θύελλα αντιδράσεων και διαμαρτυριών από τους μόνιμους κάτοικους του νησιού. Κι όμως τα στοιχεία αναδεικνύουν ότι το νησί δέχεται ορδές. Το 2023, πάτησαν στο νησί των 76 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου 1,3 εκατ. επισκέπτες κρουαζιέρας με 800 πλοία, σημαίνοντας αύξηση 57% σε σχέση με το 2022 στους επιβάτες και 16% στον αριθμό πλοίων.

Κι όμως μπορεί οι επισκέπτες να πλημμυρίζουν τους δρόμους του νησιού, όμως τα έσοδα δεν είναι ανάλογα. Σύμφωνα με την σχετική ΚΥΑ, το Λιμενικό Ταμείο Θήρας εισπράττει 0,35 λεπτά ανά επιβάτη – 0,3325 καθαρά μετά τους φόρους. Έτσι λοιπόν, το 2023, εισέπραξε από τα τέλη επιβατών κρουαζιέρας 436.418,49 ευρώ για τους 1.322.480,27 επιβάτες κρουαζιέρας.

Αντίστοιχα, από τους επιβάτες ακτοπλοΐας εισέπραξε 4 φορές περισσότερα κέρδη για τους μισούς και κάτι παραπάνω επιβάτες. Πιο αναλυτικά, για το 2023, το Λιμενικό Ταμείο Θήρας- από τα μεγαλύτερα και οικονομικά πιο ισχυρά Λιμενικά Ταμεία- εισέπραξε 1.819.217,27 ευρώ έσοδα από την ελληνική ακτοπλοΐα, -2,5 % επί του εισιτηρίου- από τους 822,437 επιβάτες.

Δεν αφήνουν χρήματα

Ωστόσο, δεν είναι μόνο τα έσοδα του Λιμενικού Ταμείου. Υποτίθεται ότι αφήνουν χρήματα στα νησί με δαπάνες για φαγητό, ξεναγήσεις, σουβενίρ, Μόνο που οι τουρίστες κρουαζιέρας συνήθως ξοδεύουν μέσα στο κρουαζιερόπλοιο έχοντας αγοράσει πακέτα υπηρεσιών all inclusive και όχι τόσο στις εξόδους τους στους διάφορους περιορισμούς. Έτσι, αν και επιβαρύνουν τους διάφορους προορισμούς με συνωστισμό και παραγωγή σκουπιδιών, το όφελος για τις τοπικές κοινωνίες ίσως να μην είναι και ιδιαίτερα μεγάλο. Στο πλαίσιο αυτό διεθνείς προορισμοί που πάσχουν από τον υπερτουρισμό, όπως η Βενετία, καθιέρωσαν ήδη «εισιτήριο» εισόδου για τους επισκέπτες προκειμένου να αντισταθμιστεί το κόστος που δημιουργούν.

Πάντως, με τον υπερτουρισµό να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις µικρές τοπικές κοινωνίες νησιών που -ενώ δεν διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές- σίγουρα το εθελοντικά τοπικά Lock down δεν είναι η λύση. Από το 2025 η κυβέρνηση προσανατολίζεται να βάλει φρένο στην κρουαζιέρα περιορίζοντας τον συνολικό αριθμό των θέσεων ελλιµενισµού ή καθιερώνοντας διαγωνιστικές διαδικασίες για τις θέσεις αυτές.

Όριο 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας

Για τα προβλήματα που διαχειρίζονται και το μέλλον του τουρισμού στην Σαντορίνη συναντήθηκαν και κατέληξαν σε κοινό πλάνο δράσεων ο Δήμαρχος Θήρας, Νικόλαος Ζώρζος με την Διεθνή Ένωση Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA).

Εκεί ο δήμαρχος ξεκαθάρισε ότι θα εφαρμοστεί αυστηρά το υπάρχον ημερήσιο ανώτατο όριο των 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας, με βάση το 75% της πληρότητας των κρουαζιερόπλοιων.