Ήρεμο καλοκαίρι εμείς, προωθεί τα σχέδια του ο «σουλτάνος»

Παραδοσιακά μετά από κάποια συνάντηση των ηγετών Ελλάδας-Τουρκίας γίνεται η αποτίμηση το τι κατάφερε η κάθε χώρα. Και το πόσο προώθησαν τα συμφέροντα τους. Προ ολίγων ημερών ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποδέχθηκε στο παλάτι του (με όλη τη σημασία της λέξης) τον έκθαμβο από αυτό που αντίκρισε Κυριάκο Μητσοτάκη στην Άγκυρα.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Η εικόνα του Έλληνα πρωθυπουργού να κοιτάζει τους εσωτερικούς χώρους του παλατιού του Ερντογάν αποδεικνύει του λόγου του αληθές. Αυτή τη φορά θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο Γιώργος Γεραπετρίτης δεν έκανε την ίδια υπόκλιση όπως στην Αθήνα κατά την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στις 7 Δεκεμβρίου του 2023. Και η αλήθεια είναι ότι είναι προτιμητέο να βλέπεις τον Έλληνα πρωθυπουργό να κοιτάζει με δέος την εξωπραγματική πολυτέλεια του παλατιού παρά τον επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας να κάνει τεμενάδες σε ένα ξένο ηγέτη και δη σε ένα άνθρωπο, ο οποίος ουκ ολίγες φορές στο παρελθόν έχει αμφισβητήσει την κυριαρχία της χώρας, ενώ έχει απειλήσει ότι θα μας… επισκεφτεί ένα βράδυ ξαφνικά, ή ότι θα πλήξει την Αθήνα με τον πύραυλο Ταιφούν, ο οποίος όπως το πάει η τούρκικη προπαγάνδα στο τέλος η εμβέλεια του θα φτάσει μέχρι τη Ρώμη.

Σε ό,τι αφορά την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Άγκυρα και μόνο η επίκληση του αφόρητου κλισέ ότι οι δύο ηγέτες συμφώνησαν ότι διαφωνούν κι ότι αυτό συνέβη σε κλίμα πολιτικού πολιτισμού –λες και υπήρχε περίπτωση να πιαστούν στα… χέρια ο κ. Μητσοτάκης με τον κ. Ερντογάν– δείχνει την αποτυχία μίας δήθεν προσέγγισης που είναι και προσχηματική και εν πολλοίς «φορεμένη» από τους δυτικούς συμμάχους των δύο χωρών. Όσοι μάλιστα έλεγαν ότι ο μόνος κερδισμένος από αυτό το τετ-α-τετ θα ήταν ο «Σουλτάνος» μπορούν δυστυχώς να θεωρήσουν εαυτούς δικαιωμένους καθώς:

• Χρησιμοποίησε για ακόμη μία φορά την Ελλάδα ως φερετζέ για να δείξει σε ΗΠΑ και Ε.Ε. ότι δήθεν υιοθετεί την οδό του διαλόγου προκειμένου να λύσει τις διαφορές που λέει ότι έχει η χώρα του με την χώρα μας.
• Άδραξε την ευκαιρία να υποδυθεί σε παγκόσμια θέα  τον «προστάτη» του μουσουλμανικού κόσμου υποστηρίζοντας ανερυθρίαστα ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση αλλά «απελευθερωτικό κίνημα».
• «Γείωσε» τις ελληνικές  αιτιάσεις για την μετατροπή της Μονής της Χώρας σε Τζαμί, ισχυριζόμενος αρχικά ότι επιτρέπεται η είσοδος στο μνημείο σε ξένους επισκέπτες και δευτερευόντως ότι η συγκεκριμένη απόφαση έχει παρθεί από το 2020 υπονοώντας προφανώς ότι το τι θα συμβεί ήταν σε γνώση και της Αθήνας και της UNESCO.
• Προκάλεσε για πολλοστή φορά τον ελληνισμό βάζοντας ξανά το θέμα ύπαρξης τουρκικής –κι όχι θρησκευτικής όπως επιτάσσει η Συνθήκη της Λωζάννης– αλλά και λέγοντας ανερυθρίαστα ότι το Κυπριακό πρέπει να λυθεί στη βάση των «πραγματικοτήτων που ισχύουν σήμερα», δηλαδή με την αποδοχή των τετελεσμένων της παράνομης εισβολής στη Μεγαλόνησο το 1974.

Στο εύλογο ερώτημα ποιο είναι εντέλει το κέρδος για την Ελλάδα από το χιλιοπαιγμένο σόου του τουρκικού αναθεωρητισμού που ο Ερντογάν αμπαλάρισε με επιτηδευμένη διπλωματική ευγένεια η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι ακούστηκε καθαρά ο λόγος και τα επιχειρήματά της. Αυτό όμως δεν προσδιορίζεται ως απτό κέρδος ούτε αυγατίζει τη φαρέτρα των ελληνικών επιχειρημάτων, αντιθέτως την αδυνατίζει όταν λίγες ώρες πριν από την επίσκεψη η χώρα δέχεται μπαράζ προκλήσεων και η κυβέρνηση δεν τολμά έστω να αναβάλει για λίγες ημέρες το προδιαγεγραμμένου αποτελέσματος ταξίδι, ώστε έστω και για τα μάτια του κόσμου –εν προκειμένω της διεθνούς κοινότητας και της Άγκυρας– να καταδειχτεί έμπρακτα και όχι στα λόγια ότι προσέγγιση με τσαμπουκάδες και μπούλινγκ δεν πρόκειται να υπάρξει.

Τουναντίον από το Μαξίμου υπήρξε επίπληξη σε όλους όσοι έκαναν λόγο για αναβολή της συνάντησης, ειδικά μετά το τηλεοπτικό σώου της μετατροπής της Μονής της Χώρας σε τζαμί, παράλληλα με την ίδρυση τζαμιού στην πρωτεύουσα του Κοσσόβου, την Πρίστινα. Ένα τζαμί που χτίστηκε με χρήματα της Τουρκίας.

Μας αρκούν τα ήρεμα νερά

Κατά την διάρκεια των επίσημων δηλώσεων ο κ. Ερντογάν θέλησε να το παίξει ένας ευγενικός επισκέπτης και απέφυγε τις μεγάλες προκλήσεις. Λίγες και καλές. Και φυσικά με τον δικό του τρόπο έβαλε όλα τα θέματα στο τραπέζι. Και η αλήθεια είναι ότι τα θέματα που θέτει η Άγκυρα είναι πολλά. Και για την μετατροπή της μουσουλμανικής μειονότητας στην Θράκη σε τουρκική και για την λύση στο Κυπριακό με επίσημη διχοτόμηση του νησιού. Και φυσικά με το να υπάρχει συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο.

Μητσοτάκης και Ερντογάν είχαν προετοιμάσει τις δηλώσεις τους γραπτά, προκειμένου να μην υπάρξουν μη ανεκτές «παραφωνίες», όμως και πάλι ο «σουλτάνος» πέρασε τα δικά του μηνύματα. Και τι κάναμε εμείς; Μείναμε ευχαριστημένοι που μιλάμε και λάβαμε την υπόσχεση για ένα ήσυχο καλοκαίρι. Και τι θα γίνει εάν στις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος στην πρώτη του θητεία έδειξε ότι είχε χημεία στις επαφές του με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Διότι ας μην λησμονούμε, ότι η Τουρκία έκανε πολλά και διάφορα επί θητείας Τραμπ, όταν τότε οι ΗΠΑ αποφάσισαν να παρατηρούν αφ’ υψηλού τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Τότε είδαμε την περιβόητη σύνδεση της Τουρκίας με την Λιβύη και το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Τουναντίον με τον Μπάιντεν στην προεδρία, οι ΗΠΑ ανέλαβαν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή και η Τουρκία, πέραν της ρητορικής του Ερντογάν, μαζεύτηκε.

Σε κάθε περίπτωση οι οn camera διαφωνίες του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο έμοιαζαν χορογραφημένες. Άλλωστε και οι δύο είχαν προετοιμάσει τις δηλώσεις τους γραπτά, προκειμένου να μην υπάρξουν μη ανεκτές «παραφωνίες» και όλα να εξελιχθούν στη βάση όσων είχαν συμφωνηθεί εξαρχής. Ως εκ τούτου Μητσοτάκης και Ερντογάν, μετά από μιάμιση ώρα κλειστού διαλόγου και άλλων σαράντα πέντε λεπτών διευρυμένων διαβουλεύσεων, εμφανίστηκαν μπροστά στις κάμερες, δείχνοντας αποφασισμένοι να επιμείνουν στο διάλογο παρά τις διαφορές.

Σε κάθε περίπτωση, ο «πυρήνας» της ελληνοτουρκικής διαφοράς, ως προς τη υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, φαντάζει ακόμα μακρινός στόχος, μιας και οι συζητήσεις δεν είναι ακόμα σε αυτή τη φάση.

Επί τάπητος από τον Φιντάν

Μπορεί οι δύο ηγέτες να καθόρισαν τις επόμενες συναντήσεις του, όπως και αυτές των υπουργών Εξωτερικών τους, όμως ήδη ο Χακαν Φιντάν αποκάλυψε ότι στις επαφές που έχει με τον ομόλογο του, Γιώργο Γεραπετρίτη, μιλούν για όλα τα θέματα. Και μάλιστα αυτές τις δηλώσεις τις έκανε στο περιθώριο της κοινής συνέντευξης που έδωσε με τον Αυστριακό υπουργό Εξωτερικών, Αλεξάντερ Σάλεμπεργκ.

Γυναίκα δημοσιογράφος ρώτησε τον Χακάν Φιντάν για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, θέμα που κατά δήλωση του προέδρου Ερντογάν ήταν στην ατζέντα των συνομιλιών με τον Έλληνα πρωθυπουργό, ενώ η ερώτησή της περιελάμβανε και σκέλος για τη μουσουλμανική μειονότητα και το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο. Ο Τούρκος υπουργός τόνισε πώς «οι δύο πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι ήρθαν στην εξουσία με την υποστήριξη του λαού μετά τις εκλογές που διεξήχθησαν σε καθεμία χώρα το 2023, έθεσαν τη βούληση να μεταφέρουν τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας σε ένα υψηλότερο επίπεδο, να επιλύσουν τα προβλήματα που κληρονομήσαμε από την πρόσφατη και μακρινή μας ιστορία, να τα επιλύσουν με τρόπο που θα είναι προς το συμφέρον και των δύο πλευρών».

Και τα ερωτηματικά πληθαίνουν για το τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες. Ειδικά από τη στιγμή που ο Χακάν Φιντάν επιμένει πως: «Με τον Έλληνα ομόλογό μου, συζητάμε πολύ άνετα πολλά θέματα που σχετίζονται με θέματα ασφάλειας, ιδιαίτερα το πρόβλημα του Αιγαίου και το πρόβλημα των μειονοτήτων. Πώς μπορούμε να λύσουμε τα τρέχοντα προβλήματα, πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε τα χρόνια προβλήματα, τι μπορεί να γίνει για να αποτραπεί η αύξηση της τρέχουσας έντασης, αυτά δουλεύονται και υλοποιούνται τόσο στη βάση ιδεών όσο και στη βάση της εγκαθίδρυσης ενός μόνιμου συστήματος». Σχετικά με το θαλάσσιο περιβαλλοντικό πάρκο που ανήγγειλε η Αθήνα, ο Τούρκος υπουργός ανέφερε: «Καταγράψαμε επίσης τις επιφυλάξεις και τις σκέψεις μας σχετικά με το θαλάσσιο πάρκο. Τις εκφράσαμε. Είπαμε ότι δεν πρόκειται για ένα αθώο περιβαλλοντικό σχέδιο στα μάτια μας, ότι αν προχωρήσει, θα μπει σε θέματα που αφορούν την υφαλοκρηπίδα, που είναι μια κόκκινη γραμμή που μας προβληματίζει, και ότι δεν θα το δεχτούμε. Υπήρξε επίσης κατανόηση επί της αρχής ότι δεν πρέπει να γίνουν εκατέρωθεν, μονομερή βήματα χωρίς να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα. Και οι δύο πλευρές συμφωνούν σήμερα ότι δεν θα πρέπει να κάνουμε εκατέρωθεν βήματα και ότι θα πρέπει να αναζητήσουμε λύση για να συζητήσουμε τα υπάρχοντα προβλήματα, όσο δύσκολα και αν είναι αυτά. Η καλή θέληση και η πολιτική βούληση είναι προφανείς. Συνεχίζουμε τις προσπάθειές μας. Με τη θέληση του Θεού, ελπίζω να δούμε σύντομα εξελίξεις όσον αφορά τόσο τα τρέχοντα όσο και τα χρόνια προβλήματα».

Επί της ουσίας ο κ. Φιντάν είπε ότι η Αθήνα έκανε πίσω για το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο. Την ίδια ώρα ο κ. Γεραπετρίτης ισχυρίζεται κάτι διαφορετικό: «Είναι μία δέσμευση την οποία ανέλαβε η ελληνική πολιτεία στο πλαίσιο της μεγάλης διάσκεψης, της 9ης Διάσκεψης για τους Ωκεανούς, που έλαβε χώρα στην Αθήνα προ ενός μηνός. Είναι μία δέσμευση η οποία είναι αμιγώς περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη χάραξη των τεχνικών κριτηρίων για το ποια θα είναι τα προστατευόμενα είδη και στη συνέχεια θα τοποθετήσουμε το πάρκο πάνω στο χαρτί».

Στην ερώτηση πότε βλέπει να γίνεται αυτό χρονικά, απάντησε πως είναι μία διαδικασία η οποία είναι αρκετά σύνθετη, στο μέτρο που προϋποθέτει μια πολύ καλή τεχνική γνώση του πού βρίσκονται τα φυτά, τα ζώα, τα πτηνά, τα οποία πρέπει να προστατευτούν, και για τον λόγο αυτό θα πάρει κάποιους μήνες. «Σε κάθε περίπτωση, επαναλαμβάνω με σαφήνεια, δεν πρόκειται προφανώς να υπαναχωρήσουμε. Είναι σαφές αυτό. Εμείς θα προχωρήσουμε και σε κάθε περίπτωση δεν υπάρχουν δεύτερες σκέψεις. Είναι ένα καθαρά περιβαλλοντικό έργο, το οποίο θα έπρεπε να μας ενώνει όλους», υπογράμμισε ο υπουργός Εξωτερικών.

Στην ερώτηση αν θα οριοθετηθεί και θα θεσμοθετηθεί το ζήτημα των θαλάσσιων πάρκων εντός του 2024, ο κ. Γεραπετρίτης απάντησε πως όταν ολοκληρωθεί η τεχνική διαδικασία θα προχωρήσει η χωροθέτηση, εκφράζοντας την εκτίμηση κι ελπίδα, όπως είπε, «να μπορέσουμε να το ολοκληρώσουμε εντός του ’24».

Τα όσα είπε ο κ. Γεραπετρίτης για τα θαλάσσια πάρκα θυμίζει τα όσα είχε πει στην Βουλή και για τα τρία μνημόνια με την Βόρεια Μακεδονία, με βάση την συμφωνία των Πρεσπών. Για τα Μνημόνια να θυμίσουμε ότι ο υπουργός Εξωτερικών έλεγε από την πρώτη θητεία της κυβέρνησης Μητσοτάκη ότι θα έρθουν οπωσδήποτε προς κύρωση στη Βουλή. Από τότε έχουν περάσει πέντε χρόνια. Ας ελπίσουμε ότι στα θαλάσσια πάρκα θα πέσει μέσα.

 Τα επόμενα ραντεβού

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κ.κ. Μητσοτάκης κι Ερντογάν δρομολόγησαν τα επόμενα ραντεβού τους εντός του 2024.  Ο πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος θα συναντηθούν στο περιθώριο της ΓΣ του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο. Ενδεχομένως να συναντηθούν και διμερώς στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις 9-11 Ιουλίου στην Ουάσινγκτον. Αμφότεροι συμφώνησαν εξάλλου η επόμενη συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας- Τουρκίας να πραγματοποιηθεί προς το τέλος του έτους, στην Άγκυρα αυτή τη φορά.

Σε ό,τι αφορά τους δύο υπουργούς Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν θα τα πουν μέσα στο καλοκαίρι, ενδεχομένως στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ. Ως προς τη θετική ατζέντα και τον πολιτικό διάλογο, πάντως, εκκρεμεί ο από μέρους της Τουρκίας ορισμός του νέου υφυπουργού Εξωτερικών που θα χειρίζεται το σχήμα με την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και τον Κώστα Φραγκογιάννη, καθώς ο νυν υφυπουργός Μπουράκ Ακτσαπάρ αναχωρεί μέσα στο καλοκαίρι για τον ΟΗΕ. Παράλληλα, εκκρεμεί για τις επόμενες μέρες ο πλήρης καθορισμός της οκταμελούς σύνθεσης του Ελληνοτουρκικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου υπό τους Γιώργο Προκοπίου και Αντναν Πολάτ.

Ελλάδα και Τουρκία υπέγραψαν δύο νέες συμφωνίες, τη Συμφωνία Συνεργασίας στη Διαχείριση Καταστροφών και Εκτάκτων Αναγκών, που αφορά στη συνδρομή μεταξύ των δύο χωρών σε επείγουσες καταστάσεις και τη Συμφωνία Συνεργασίας στον τομέα της Υγείας και των Ιατρικών Επιστημών, ενώ ανακοινώθηκε η ίδρυση του Ελληνοτουρκικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου που είχε συμφωνηθεί κατά την επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο.