ΚΟΣΟΒΟ: Αλλαγή πολιτικής ή αυτονόμηση της Ντόρας;

Η περιοχή του Κοσσυφοπεδίου δεν έχει χαρακτηριστεί άδικα ως μία από τις διάσπαρτες μπαρουταποθήκες των Βαλκανίων. Εκεί όμως που μέχρι σήμερα έπαιζαν με τη φωτιά μόνο οι άμεσα εμπλεκόμενοι, δηλαδή οι Κοσσοβάροι και οι Σέρβοι, ήρθε αίφνης κι ένα ελληνικό «χέρι» να ανακατέψει και να φυσήξει τα αναμμένα κάρβουνα…

Όποιος επισκεφθεί τον επίσημο ιστότοπο του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών και «ανοίξει» την ενότητα που αφορά τις διμερείς σχέσεις τις χώρας μας με το Κόσοβο, θα διαβάσει στις πρώτες παραγράφους του κειμένου τα εξής: «Η Ελλάδα, ένα εκ των πέντε Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν αναγνωρίζουν τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου (17.02.2008), ακολουθεί εποικοδομητική πολιτική προσέγγιση έναντι αυτού, στο πλαίσιο της δέσμευσής μας για την ενίσχυση της ειρήνης, της σταθερότητας και την προώθηση της ανάπτυξης στην Νότιο-ανατολική Ευρώπη. Σταθερή επιδίωξή μας είναι επίσης η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, η προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στο Κόσοβο. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα υπήρξε ιδιαίτερα υποστηρικτική για την κατάργηση της θεώρησης εισόδου Schengen για κατόχους διαβατηρίων Κοσόβου, η οποία, κατόπιν συμφωνίας των κ-μ ΕΕ, τίθεται σε ισχύ από 1.1.2024.».

Δεκαέξι χρόνια έχουν περάσει, λοιπόν, από την ημέρα που οι Κοσοβάροι ανακήρυξαν εαυτούς ανεξάρτητη κρατική οντότητα και σε αυτό το διάστημα η Ελλάδα έχει τηρήσει απαρέγκλιτα –κι ανεξαρτήτως του ποιος κυβερνούσε– στάση ουδετερότητας.

Ο σκοπός που υπαγορεύει αυτή τη στάση δεν είναι άλλος από την αναγκαιότητα να υπάρχει ένας πυλώνας σταθερότητας στην εύθραυστη περιοχή που θα συνομιλεί και με τις δύο πλευρές (σ.σ. η Ελλάδα υποστηρίζει τη διαδικασία διαλόγου μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας ενώ συμμετέχει και στη μη στρατιωτική αποστολή της Ε.Ε., την EULEX, καθώς και στην αποστολή του ΝΑΤΟ, την KFOR, στο Κόσοβο ) και που θα κατασβήνει αχρείαστες αντιπαραθέσεις που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν επικίνδυνες σπίθες ανάφλεξης.

Αυτή την (παν)εθνική (γεω)πολιτική στρατηγική που ακολουθεί και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ήρθε να ανατρέψει εν μια νυκτί ένας δικός του –και μάλιστα εξ… αίματος– άνθρωπος: η βουλευτής και πρώην υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη.

Από πού προκύπτει η διαπίστωση; Μα, από το γεγονός ότι πριν από περίπου ένα δεκαήμερο η Επιτροπή Πολιτικών Υποθέσεων και Δημοκρατίας του Συμβουλίου της Ευρώπης ενέκρινε την ένταξη σε αυτό τού Κοσσυφοπεδίου, απόφαση η οποία στηρίχθηκε σε πρόταση της Ελληνίδας πολιτικού.

Για να είναι ξεκάθαρο περί ποίου ζητήματος γίνεται η συζήτηση, θα πρέπει να πούμε ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι ο παλαιότερος οργανισμός της Γηραιάς Ηπείρου που στόχο έχει την ευρωπαϊκή ενοποίηση και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με το τελευταίο να αποτελεί όμως ένα μόνιμο σημείο τριβής και έντασης ανάμεσα στη Σερβία και στο Κόσοβο. Η μεν Πρίστινα θεωρούσε ανέκαθεν ότι τα δικαιώματα του κατά βάσην αλβανικής καταγωγής πληθυσμού της καταπατούνταν βάναυσα από τη σερβική διοίκηση, ενώ το Βελιγράδι συνεχίζει να θεωρεί ότι το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί σερβική επαρχία που αποσχίστηκε κι ότι είναι τα δικαιώματα των Σέρβων που ζουν εκεί –κυρίως στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου– τα οποία καταστρατηγούνται.

Σε αυτό το ιστορικό-πολιτικό φόντο έγινε δεκτή η γνωμοδότησης της Ντόρας Μπακογιάνη για την ένταξη του Κοσσυφοπεδίου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, με αποτέλεσμα η ηγεσία του Κοσόβου να πανηγυρίζει για το «κατόρθωμα» και η κυβέρνηση της Σερβίας να βγάζει καπνούς από τα αυτιά καταφερόμενη με πολύ σκληρές εκφράσεις εναντίον της Ελληνίδας αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Ενδεικτικό της οργής που έχει προκληθεί στη Σερβία είναι ο ισχυρισμός του  προέδρου της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, σύμφωνα με τον οποίο η Ντόρα Μπακογιάννη άλλαξε στη γνωμοδότησης της τους όρους ένταξης του Κοσόβου στο Συμβούλιο, ύστερα από τηλεφωνική «όχληση» που φέρεται κατά τους Σέρβους να δέχτηκε η Ελληνίδα πρώην ΥΠ.ΕΞ..

Η σερβική πλευρά αναφέρεται, συγκεκριμένα, στη δέσμευση που έχει αναλάβει το Κοσσυφοπέδιο βάσει της  Συμφωνίας των Βρυξελλών του 2013 να κάνει πράξη την Ένωση Σερβικών Δήμων (σ.σ. δημοτικές ενότητες με πλειοψηφικό σερβικό πληθυσμό στο Κοσσυφοπέδιο που θα ενοποιηθούν υπό την ομπρέλα ενός αυτοδιοικούμενου φορέα, γνωστού με τα αρχικά ZSO).

Αυτή η δέσμευση δεν θεωρήθηκε προαπαιτούμενο από την κ. Μπακογιάννη,  ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Κοσόβου, Κρέσνικ Αχμέτι, υπερθεμάτισε ότι «καμία από τις δεσμεύσεις που πρέπει να αναλάβει το Κοσσυφοπέδιο δεν απαιτείται να εκπληρωθεί πριν από την ένταξη» και ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς απασφάλισε: «Ξαφνικά μετάνιωσε που ήταν πολύ σταθερή και δυνατή. Μετά θυμήθηκε ότι το ZSO δεν είναι σημαντικό. Και μετά θυμήθηκε ότι ούτε η απαλλοτρίωση ήταν σημαντική. Ξέρω πολύ καλά ποιος έδωσε την εντολή να εγκαταλείψετε τις αρχές σας και να συμπεριφέρεστε έτσι. Ντροπή σας».

Σιγή ιχθύος από την Αθήνα…

Για την ώρα τουλάχιστον το Βελιγράδι δεν έχει αποκαλύψει ως όφειλε την ταυτότητα του υποτιθέμενου «εντολέα» που καταγγέλλεται ότι ενήργησε υπέρ των κοσοβάρικων επιδιώξεων στη περιοχή. Αυτό, ωστόσο, δεν δικαιολογεί και την αφωνία της Αθήνας για το θέμα.

Δεν είναι λίγοι που απορούν γιατί από τις 27 Μαρτίου που βγήκε η «επίδικη» απόφαση στο Στρασβούργο και μέχρι σήμερα που ο ημεροδείκτης δείχνει την 6^η Απριλίου από την πλευρά του υπουργείου Εξωτερικών τηρείται σιγή ιχθύος. Κι όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η ελληνική αφωνία λειτουργεί ως λίπασμα για την ανάπτυξη διάφορων θεωριών.

Η μία εξ αυτών λέει ότι η Ντόρα Μπακογιάννη ενήργησε αυτοβούλως και… αυτονομιστικά, έξω από την κεντρική γραμμή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Πώς, όμως, μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο και η κυβέρνηση που είναι αυτή που χαράσσει τη γραμμή πλεύσης στα εθνικά θέματα αφήνει να περνάει στο… ντούκου μια τόσο σοβαρή γεωπολιτική παρέκκλιση;

Ελλείψει επίσημης ελληνικής αντίδρασης, εδώ είναι το σημείο που αναπτύσσεται η δεύτερη θεωρία η οποία λέει ότι η Ντόρα Μπακογιάννη δεν αποκλείεται να ενήργησε ως «λαγός» της κυβέρνησης.

«Λαγός» όμως ως προς τι; Για επικείμενη αλλαγή της διπλωματικής γραμμής που πάγια έχει για το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου η Ελλάδα; Και εντέλει πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο δίχως να έχει ενημερωθεί κανείς;

Η απάντηση είναι απλή: δεν είναι θεσμικά δυνατό! Διότι στην περίπτωση του Κοσόβου έχουμε να κάνουμε με ένα θέμα εθνικής πολιτικής για το οποίο αν οι χειρισμοί της κ. Μπακογιάννη έβρισκαν σύμφωνη την κυβέρνηση, τότε όφειλαν να ενημερωθούν οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις, το κοινοβούλιο και φυσικά οι πολίτες που σε 60-70 ημέρες θα κληθούν στις κάλπες των ευρωεκλογών.

Το λάθος μήνυμα

Όποια από τις δύο εκδοχές κι αν ισχύει, είναι απολύτως βέβαιο ότι εκπέμπεται το λάθος μήνυμα και εντός και εκτός ελληνικών συνόρων. Σε ό,τι αφορά, καταρχάς, τη διεθνή πολιτική σκηνή η Ελλάδα εμφανίζεται να παίζει για ακόμη μία φορά τον «πρόθυμο σύμμαχο» των μεγάλων δυνάμεων της Δύσης (βλ. ΗΠΑ και Γερμανία) που επιθυμούν σφόδρα την αναβάθμιση της σχέσης τους με το Κόσοβο. Και αυτό το κάνει δίχως να εξασφαλίζεται ένα ορατό εθνικό κέρδος.

Αντιθέτως, βάζει απέναντί της μία παραδοσιακά φίλη χώρα στα Βαλκάνια όπως είναι η Σερβία. Θυμίζεται ότι στις 12 του περασμένου Φλεβάρη ο Κυριάκος Μητσοτάκης πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Βελιγράδι και αντάλλαξε με τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, όρκους πίστης και συνεργασίας, με τον Σέρβο πρόεδρο Βούτσιτς να δηλώνει ευγνώμων στην Ελλάδα για την στήριξη στην ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας και τον Έλληνα πρωθυπουργό να δηλώνει ότι δεν μπορεί να υπάρχει ευρωπαϊκό μέλλον για τα δυτικά Βαλκάνια χωρίς να υπάρχει ευρωπαϊκό μέλλον για τη Σερβία.

Αυτό το μέτωπο κινδυνεύει να διαρραγεί με την «πρωτοβουλία» της Ντόρας Μπακογιάννη, που εκτός των άλλων δημιουργεί ένα επικίνδυνο δεδικασμένο για το μέγα εθνικό θέμα του Κυπριακού.

Όπως προαναφέρθηκε η Ελλάδα είναι ένα από τα 5 κράτη-μέλη της Ε.Ε. που δεν αναγνωρίζουν τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου. Τα υπόλοιπα είναι η Κύπρος, η Ισπανία, η Σλοβακία και η Ρουμανία. Ποιο είναι το κοινό σημείο αυτών των πέντε χωρών;

Ο φόβος τους να αναπτυχθούν στα εθνικά εδάφη τους αποσχιστικές τάσεις α-λα Κόσοβο, καθώς η Ελλαδίτες βιώνουν την τουρκική κατοχή στη Μεγαλόνησο και την απαίτηση αναγνώρισης του ψευδοκράτους, η Ρουμανία και η Σλοβακία έχουν στραμμένη την προσοχή τους στον μεγαλοϊδεατισμό των συμπαγών ουγγρικών μειονοτήτων και φυσικά η Ισπανία που μονίμως με τον φόβο της απόσχισης της Καταλωνίας.

Όλα τα παραπάνω δεν πρέπει να διαφεύγουν της προσοχής της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς το ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα φουσκώνει στην Ευρώπη και τα αφηγήματα περί επιστροφής στην έννοια του κράτους-έθνους ακούγονται όλο και πιο θελκτικά.

Την ίδια ώρα λοιπόν που παρατηρούνται τέτοιες φυγόκεντρες τάσεις δεν μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να ανέχεται δίχως εξηγήσεις πρωτοβουλίες όπως της κ. Μπακογιάννη για το Κόσσοβο, ούτε να προωθεί υποψηφιότητες για το Ευρωκοινοβούλιο σαν και αυτή του κ. Σωτήρη Σέρμπου που μέχρι πριν από λίγο καιρό ήταν σύμβουλος διεθνών θεμάτων του Νίκου Ανδρουλάκη και που το 2018 υπερασπιζόταν σθεναρά την Συμφωνία των Πρεσπών που φόρεσε καπέλο στη χώρα ο Αλέξης Τσίπρας. Μια συμφωνία που για να μην ξεχνιόμαστε ο σημερινός πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε χαρακτηρίσει ως επιζήμια για τη χώρα μας…

Έκανε ήρωα τον Τσίπρα

Ήταν Ιανουάριος του 2021 όταν η Ντόρα Μπακογιάννη εξελέγη ως μία από τους αντιπροέδρους της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης και με κάποιο… σουρεαλιστικό τρόπο η μέχρι σήμερα θητεία της στο όργανο έχει «πολύ από Τσίπρα». Καταρχάς προς μεγάλη έκπληξη πολλών η βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας υποστήριξε με εμφατικό τρόπο στις αρχές Μαρτίου την υποψηφιότητα του Αλέξη Τσίπρα για την προεδρία της Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Δυτικά Βαλκάνια.

Η έκπληξη ήταν μεγάλη για δύο λόγους:

>> Αφενός διότι η κ. Μπακογιάννη επέλεξε να στηρίξει τον άνθρωπο του οποίο η κυβέρνηση αποπειράθηκε να κλείσει στη φυλακή 10 πολιτικούς αντιπάλους της –τους περισσότερους από το κόμμα της– με πρόσχημα την υπόθεση Novartis, που από σκάνδαλο κάποιων γιατρών εξελίχθηκε σε πολιτική σκευωρία.

>> Αφετέρου διότι η πρώην ΥΠ.ΕΞ. της Ελλάδας αγωνίστηκε να γίνει πρόεδρος μίας ευρωπαϊκής επιτροπής για τα Δυτικά Βαλκάνια, ο πολιτικός που έβαλε την υπογραφή του στην Συμφωνία των Πρεσπών, την οποία η κα. Μπακογιάννη, το σύνολο της Ν.Δ. και φυσικά η πλειοψηφία του ελληνικού λαού συνεχίζουν να θεωρούν επιζήμια για τα εθνικά συμφέροντα.

Σαν να μην έφτανε, λοιπόν, που η κα. Μπακογιάννη έστρωσε το χαλί στον τέως πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ για τα ευρωπαϊκά σαλόνια, κατάφερε να τον κάνει και ήρωα στα μάτια του σερβικού λαού. Κι αυτό διότι κόντρα στη δική της θετική γνωμοδότηση για την ένταξη του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Αλέξης Τσίπρας αρνήθηκε να ψηφίσει «ναι» και επέλεξε  το «παρών».

Αιτιολογώντας τη στάση του ο πρώην πρωθυπουργός είπε ότι μπορεί η Πρίστινα να αναγνώρισε τη νόμιμη ιδιοκτησία του Μοναστηρίου Decani στη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά αντέτεινε ότι αυτό δεν αρκεί ως μοναδική προϋπόθεση και πως για την ένταξη του Κοσόβου στον οργανισμό απαιτούνται επιπλέον ενέργειες από την ηγεσία του Κοσσυφοπεδίου ειδικά σε σχέση με την καθιέρωση της Ένωσης Σερβικών Δήμων και τον νόμο για την απαλλοτρίωση μειονοτικών ιδιοκτησιών.

Υπογράμμισε, επίσης, ο Αλέξης Τσίπρας ότι η ένταση έχει αυξηθεί πολύ στην περιοχή –με την ευθύνη να βαραίνει αμοιβαία τις εμπλεκόμενες πλευρές– κι ως εκ τούτου απαιτούνται περισσότερες εκ των προτέρων εγγυήσεις για να συνεισφέρει πραγματικά στην ειρήνη στα Βαλκάνια, η ένταξη του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Πρόσθεσε, τέλος, ότι απαιτείται επιπλέον συζήτηση με τις χώρες που δεν αναγνωρίζουν το Κόσοβο, για το καθεστώς υπό το οποίο θα ενταχθεί στον οργανισμό.

Όπως ήταν αναμενόμενο στο Βελιγράδι άκουσαν με μεγάλη ευαρέσκεια τη στάση Τσίπρα, ειδικά σε αντιδιαστολή με αυτήν της Ντόρας Μπακογιάννη που θεωρήθηκε casus belli.