Η επιστροφή των Γλυπτών στην πατρίδα δονεί τις καρδιές όλων των Ελλήνων

Γράφει ο Δημήτρης Καραγκούνης (*)

Η αρπαγή γλυπτών από την Ακρόπολη από τον λόρδο Έλγιν ξεκίνησε το 1801. Συνολικά άρπαξε 253 έργα και αρχιτεκτονικά μέλη του ναού και πολλά αγγεία. Από τον Παρθενώνα πήρε 96 ακέραια ή ακρωτηριασμένα γλυπτά. Από το νότιο διάζωμα 15 ακέραια και 4 σπασμένα, από το ανατολικό διάζωμα 11 αγάλματα και τμήματά τους, από το δυτικό αέτωμα περισσότερα από 8, από τη βόρεια ζωοφόρο 21 ακέραιες πλάκες, από τη νότια ζωοφόρο 30 ακέραιες πλάκες και 11 θραύσματα, από τη δυτική ζωοφόρο 2 πλάκες και από την ανατολική ζωοφόρο 4 πλάκες.

Από το Ναό Απτέρου Νίκης αφαίρεσε 4 τεμάχια, 18 από το Ερέχθειο, μεταξύ αυτών μια Καρυάτιδα και ένα γωνιακό ιωνικό κιονόκρανο, 4 από το θέατρο του Διονύσου, μεταξύ των οποίων ένας κίονας από το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου. Αφαιρέθηκαν ακόμα 13 κεφαλές, 34 γλυπτά μάρμαρα, 14 χάλκινες και μαρμάρινες υδρίες, 8 βωμοί, 3 επιτύμβιες στήλες, 66 ευεπίγραφα μάρμαρα και πολλά άλλα.

Πολλά από αυτά ήταν έργα του Φειδία, του Αγοράκριτου και του Αλκαμένη. Σπουδαιότερα θεωρούνται τα γλυπτά της γέννησης της Αθηνάς από το ανατολικό αέτωμα, η μετόπη της διαμάχης της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα και η ζωοφόρος με την πομπή των Αθηναίων.

Εκτός από την Ακρόπολη αφαιρέθηκαν αρχαιότητες και από άλλα μέρη, όπως Αίγινα, Ελευσίνα, Δελφοί, Νεμέα, Μυκήνες, Τίρυνθα, Δαρδανέλια. Στην Ολυμπία η αφαίρεση κρίθηκε πολυδάπανη. Τα 12 πρώτα κιβώτια με αρχαιότητες ο Έλγιν φόρτωσε το 1802 στο ιδιόκτητο ιστιοφόρο «Μέτων». Το πλοίο βούλιαξε στα Κύθηρα. Το 1803 ο ‘Ελγιν επιστρέφοντας στην Αγγλία, φόρτωσε 44 κιβώτια στο βρετανικό πολεμικό πλοίο «Diana». Άλλα κιβώτια με το πολεμικό «Medusa» και «Idra».

Το 1817 έγινε αποστολή επιτυμβίων μνημείων, χάλκινων σκευών και εκατοντάδων αγγείων με τα πολεμικά πλοία «Asateite» και «Tagus».

Οι αρχαιότητες μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο, αρχικά σε υπόστεγο οικίας του Έλγιν.  Έστειλε υπόμνημα στη βρετανική κυβέρνηση για να αγοράσει τα αρχαία. Συστήθηκε ειδική επιτροπή για να μελετήσει τα στοιχεία. Στη συνεδρίαση ακούστηκαν φωνές σκεπτικισμού, ακόμα και απόρριψης της πρότασης. Από τότε χρονολογούνται οι πρώτες σκέψεις για επιστροφής τους στην Ελλάδα. Τελικά αποφασίστηκε να αγοραστούν από το δημόσιο για 35.000 στερλίνες. Έλαβε 17.000 γιατί χρώσταγε στο δημόσιο 18.000 στερλίνες.

Αντιδράσεις για το θέμα

Κατηγορήθηκε ο Έλγιν από το 19ο αιώνα ως κοινός κλέφτης για προσωπικό όφελος. Ο Σατωβριάνδος, οι περιηγητές Ντόντγουες, Ντάγκλας και Κλαρκ, ο ποιητής Οράτιος Σμιθ, ο φίλος του Βύρωνα Χόμπχαουζ, περιέγραψαν με μελανά χρώματα την αρπαγή.

Ο λόρδος Βύρων το 1811 στο ποίημά του «Child Harold» στιγματίζει τη λεηλασία και στο ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς» το 1818. Το 1890 ο Βρετανός λόγιος F. Harisson έγραψε στο περιοδικό «Νineteenth Centurs» το περίφημο άρθρο «Απόδοτε τα Ελγίνεια μάρμαρα».

Τον Γενάρη του 1941 έγινε πρόταση στη Βουλή των Κοινοτήτων για την επιστροφή των μαρμάρων μετά τη λήξη του πολέμου, στα πλαίσια της κοινής πολεμικής προσπάθειας Ελλάδος και Βρετανίας, όμως η κυβέρνηση απάντησε αποθαρρυντικά.

Αντί επιλόγου

Η επιστροφή των γλυπτών στην πατρίδα μας όπου δημιουργήθηκαν και δοξάζουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, δονεί τις καρδιές όλων των Ελλήνων. Στη σύγχρονη εποχή έχουν γίνει, όπως αναφέρθηκαν, πολλές ενέργειες Ελλήνων και ξένων.

Πρόσφατα η αρχή έγινε από τον Αντώνη Σαμαρά και συνεχίστηκαν από τον ικανό πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Ο Μητσοτάκης ως πρωθυπουργός δεν θα πάψει να ενδιαφέρεται για το θέμα. Όμως τα σημαντικά προβλήματα της καθημερινότητας του λαού δεν θα του επιτρέπουν την αφοσίωση μόνο στα γλυπτά.

Προτείνω στον πρωθυπουργό να προσκαλέσει και να αναθέσει τον χειρισμό του θέματος και τον αγώνα σε μια προσωπικότητα με πατριωτισμό και διεθνές κύρος, που θα κινητοποιήσει όλες τις θετικές ξένες προσωπικότητες και τον ελληνισμό της παγκόσμιας διασποράς και θα αναγκάσει την αγγλική κυβέρνηση να δεχτεί την επιστροφή των γλυπτών που θα είναι τιμή και για την Αγγλία.

Τέτοια προσωπικότητα είναι ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Να του ζητήσει να αναλάβει τον αγώνα μέχρι τη νίκη. Η επιτυχία θα είναι όλων των Ελλήνων, και θα είναι εθνικοί ευεργέτες, και ο Μητσοτάκης και ο Σαμαράς, κάτι που θεωρώ πιο σημαντικό τίτλο, από τέως πρωθυπουργοί.

 

(*) Ο κ. Δ. Καραγκούνης είναι πολιτικός μηχανικός και αρθρογράφος