Ρ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ: «Kι όμως, υπάρχει ελπίδα…»

Tο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (Σ.Κ.Α.) της χώρας μας αποτελεί, εδώ και δεκαετίες, θέμα ιδιαίτερα κρίσιμο. Σήμερα το προσεγγίζουμε σε συνθήκες δυσχερούς δημοσιονομικής συγκυρίας και περιορισμών που επιβάλλουν η κρίση στην οικονομία, το χαμηλό επίπεδο απασχόλησης και τα δημογραφικά στοιχεία. Λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για δίκαιη αναδιανομή των πόρων και τη διασφάλιση του καλύτερου δυνατού επιπέδου κοινωνικής προστασίας για τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους αναπτύσσω τον παρακάτω συλλογισμό, που τελικά οριοθετεί συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές αλλαγές.

Α). Ένα κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά βιώσιμο Σ.Κ.Α.± πρέπει να είναι δημόσιο, καθολικό και αναδιανεμητικό, ώστε να ενισχύεται η κοινωνική συνοχή χωρίς όμως να λειτουργεί αποτρεπτικά για την ανάπτυξη εθελοντικών και συμπληρωματικών δομών κοινωνικής ασφάλισης, που σε συνδυασμό με τη δημόσια υποχρεωτική ασφάλιση μπορούν να διαμορφώσουν επαρκέστερο και πιο επωφελές για τις αδύναμες ομάδες του πληθυσμού κοινωνικο-ασφαλιστικό κεκτημένο.
Για την ανάπτυξη τέτοιων δομών πρέπει να εξεταστούν τρεις προϋποθέσεις: η έμμεση στήριξή τους με φορολογικά κίνητρα προς εργοδότες και ασφαλισμένους, η ύπαρξη κοινωνικών συμφωνιών μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και η ύπαρξη εθνικών δομών εποπτείας των επαγγελματικών ταμείων και των ιδιωτικών ασφαλιστηρίων.

Β). Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ΣΚΑ συνοψίζονται στα εξής:
• Κατακερματισμός των κύριων και επικουρικών ταμείων και συνακόλουθη έλλειψη ενιαίων κανονισμών για παροχές, ασφάλιση και συνταξιοδότηση.
• Μη αυτοδιοίκηση των ταμείων από σώμα εκλεκτόρων εργαζομένων, εργοδοτών και εκπροσώπων του κράτους (όπως η ευρωπαϊκή εμπειρία υποδεικνύει).
• Έλλειψη θέσπισης ξεκάθαρων κανόνων οικονομικής ενίσχυσης των ασφαλιστικών ταμείων από τον κρατικό προϋπολογισμό, με ταυτόχρονη συνευθύνη εργαζομένων και εργοδοτών
• Οργανωτικές και λειτουργικές ανεπάρκειες των ταμείων με συνέπεια τη διασπάθιση και σπατάλη οικονομικών πόρων και την ανάπτυξη εισφοροδιαφυγής και εισφοροαποφυγής
Ατελές πλαίσιο για την παραγωγική αξιοποίηση της κινητής και ακίνητης περιουσίας των ταμείων και άγνοια των βασικών κανόνων οικονομικής λειτουργίας των δημόσιων αναδιανεμητικών και κεφαλαιοποιητικών ταμείων. Ενδεικτικά, αναφέρω ότι τα αναδιανεμητικά ταμεία, όπως το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, πρέπει να στηρίζουν τη βιωσιμότητά τους όχι στα αποθεματικά τους αλλά στη σχέση εργαζομένων/συνταξιούχων και στη σχέση εισφορών/παροχών, ενώ τα επικουρικά ταμεία και ταμεία εφάπαξπρέπει να στηρίζουν τη βιωσιμότητά τους στη μέγιστη αξιοποίηση των αποθεματικών τους, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι οι κανόνες αναδιανομής δεν θα δημιουργούν αναλογιστικά κενά στις νεότερες γενιές ασφαλισμένων.
Ο βασικός παράγοντας που ενισχύει τη βιωσιμότητα ενός αναδιανεμητικού Σ.Κ.Α. είναι ο εθνικός ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης και μέσω αυτού η συνακόλουθη βελτίωση του βασικού συντελεστή οικονομικής επάρκειας των ταμείων, με τη μεγέθυνση του κλάσματος εργαζομένων/συνταξιούχων.

Γ) Ως προϋπόθεση για τη μετεξέλιξη του δημόσιου Σ.Κ.Α. σε βιώσιμο και επαρκές, θεωρώ ότι οι υφιστάμενοι παραμετρικοί όροι που αφορούν το ύψος των κύριων συντάξεων και το βασικό χρονικό όριο συνταξιοδότησης στα 67 έτη, δεν μπορούν να θιγούν. Είναι ανάγκη να διασφαλίσουμε πόρους από εκεί όπου χάνονται ή λιμνάζουν.
Τα κεφαλαιώδη ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν:

1] Θα επιλέξουμε την καθολική ενοποίηση των υφιστάμενων Ασφαλιστικών Ταμείων σε ένα Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης με τρεις κλάδους (Μισθωτοί – Αυτοαπασχολούμενοι – Αγρότες) ή θα επιλέξουμε τη διακριτή ύπαρξη τριών Ταμείων Κύριας Ασφάλισης δηλαδή του Ταμείου Μισθωτών, του Ταμείου Αυτοαπασχολούμενων και του Ταμείου Αγροτών;

2] Θα υιοθετηθεί η πλήρης ένταξη του ΤΣΜΕΔΕ, του ΤΣΑΥ, του Ταμείου Νομικών και του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, στον ΟΑΕΕ ή θα μπορούσαν αυτά τα ταμεία να μετεξελιχθούν σε επαγγελματικά ταμεία ειδικού σκοπού με καθολική υποχρέωση ασφάλισης;

3] Η τελική επιλογή για το μέλλον των Επικουρικών Ταμείων αλλά και των Ταμείων Εφάπαξ αναζητείται μόνο μέσω του εγχειρήματος της ενοποίησής τους ή τελικά πρέπει να εξεταστεί και η δυνητική μετεξέλιξή τους και σε Επαγγελματικά Ταμεία;

4] Ποιες είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν για να θεμελιώνει ένας ασφαλισμένος δικαιώματα παροχής υπηρεσιών υγείας; (προκειμένου να καθορίσουμε έτσι τα άνω όρια μεταφοράς πόρων μέσω της αναδιανομής για την ενίσχυση των αδύναμων και το τμήμα της ευθύνης του κρατικού προϋπολογισμού για την άσκηση προνοιακών πολιτικών)

5] Πώς πρέπει να καθορίζονται οι κανόνες αναδιανομής σε ένα βιώσιμο δημόσιο σύστημα ασφάλισης, με δεδομένο ότι ο κρατικός προϋπολογισμός έχει συγκεκριμένους περιορισμούς μεταφοράς οικονομικών πόρων για την ενίσχυση των συντάξεων;

6] Το ύψος των εργοδοτικών και εργατικών εισφορών πρέπει ή όχι να συνδυαστεί με τους στόχους μη δημιουργίας ελλειμμάτων και διασφάλισης βιώσιμων συντάξεων και υποβοήθησης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας;

7] Τέλος, όχι ως ερώτημα, αλλά ως άμεση προτεραιότητα, προτείνεται η Πολιτεία να ξεκαθαρίσει το συντομότερο δυνατόν την έννοια της αναπηρίας στη χώρα μας κατά τα διεθνή πρότυπα, δεδομένου ότι αυτή συνδέεται ευθέως με την ανικανότητα προς εργασία και επομένως ως έννοια αφορά αποκλειστικά το Σ.Κ.Α. και όχι την προνοιακή πολιτική της χώρας.

Οι απαντήσεις στα προαναφερθέντα ερωτήματα θα πρέπει να δοθούν με τη διαμόρφωση συναινετικών λύσεων ύστερα από υπεύθυνο εθνικό διάλογο μεταξύ κομμάτων, συνδικάτων, εργοδοτικών φορέων και εθνικής ομάδας εμπειρογνωμώνων.

Η άμεση κινητοποίηση και η ενεργός συμμετοχή στη διαμόρφωση συνεκτικών απαντήσεων στα παραπάνω ζητήματα, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για τη διαμόρφωση του οδικού χάρτη που θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα.