Αθανάσιος Σίμογλου: Μουσικές «δεήσεις» από έναν συνθέτη-γιατρό
«Η επιστήμη και η τέχνη ανήκουν σε όλο τον κόσμο, μπροστά τους εξαφανίζονται τα σύνορα», είχε πει ο Γκαίτε. Πόσω μάλλον όταν τα συναντάς και τα δύο σε έναν άνθρωπο! Γιατί ο Αθανάσιος Σίμογλου μπορεί να ζει και να εργάζεται ως γιατρός στη Στουτγάρδη, αλλά πέραν της ιατρικής αγάπησε και τη μουσική.
Σπούδασε πιάνο και ανώτερα θεωρητικά στο Κρατικό Ωδείο Βορείου Ελλάδος, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στην ενορχήστρωση, τεχνική σύνθεσης και μουσική αισθητική στο Konservatorium Giuseppe-Verdi στο Μιλάνο.
Έχουν κυκλοφορήσει δύο δικά του CD με μελοποιημένη ποίηση του Καβάφη, το «Shades of Love» και το «Return» από την εταιρεία Human Voice.
Η παρουσίαση του τρίτου CD, με τίτλο «Δέησις», που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα από την εταιρεία Aspasia Records, μας έδωσε την αφορμή για τούτη τη συνέντευξη με τον συνθέτη Αθανάσιο Σίμογλου, έναν υπέροχο άνθρωπο, καλλιεργημένο, επιστήμονα, καλλιτέχνη. Μεγάλη τιμή για τούτη τη στήλη η συνομιλία μαζί του και ευχή μας να συνεχίσει να προσφέρει την αγάπη του και στις δύο αγαπημένες του…
Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου
Κύριε Σίμογλου, ποια στοιχεία του Καβάφη άγγιξαν την ψυχή σας για να σας στρέψουν στη μελοποίηση ποιημάτων του;
«Βαρυσήμαντο και πολυσχιδές ερώτημα, διότι αφορά την πεμπτουσία της καβαφικής ποίησης.
Κατ’ αρχάς, το μεταμοντέρνο γλωσσικό ύφος του ποιητή, διότι, μολονότι η γλώσσα του θεωρείται κυρίως ως δημοτική, έχει διάφορα γλωσσικά στοιχεία κατά περίπτωσιν, και καθαρεύουσας αλλά και κωσταντινουπολίτικα και θρακομακεδονίτικα. Αποκλειστικό μέλημά του είναι ο λόγος του να είναι ευθύβολος, ευθυτενής, ώστε να χαράσσεται άμεσα στο μυαλό του αναγνώστη. Και απέριττος (έλλειψη σχεδόν κοσμητικών επιθέτων), αλλά και άμεσος, διότι απελευθέρωσε την ποίηση από τα δεσμά της συμμετρίας των στίχων και την ομοιοκαταληξία και εισήγαγε τον πεζό λόγο και εκφράσεις της καθημερινότητας στην ποιητική.
Κατά δεύτερον, πίσω από τον μεγάλο αριστοτέχνη του ποιητικού λόγου κρύβεται ένας ακόμα μεγαλύτερος στοχαστής. Η τέχνη του είναι ανθρωποκεντρική.
Ένα άλλο σπουδαίο στοιχείο της καβαφικής δημιουργίας είναι η πολυεπίπεδη αισθητική του σε πολλά ποιήματά του, αν και όχι σε όλα. Έτσι, η επαφή με τον ποιητή συνεχίζεται στον χρόνο. Τέτοια για παράδειγμα είναι τα λεγόμενα ιστορικά ποιήματά του, π.χ. “Οι Θερμοπύλες”.
Άρα, από τα βασικά χαρακτηριστικά του ποιητή είναι ότι είναι κρυπτικός. Δεν σου εκμυστηρεύεται άμεσα τις σκέψεις του και σε καλεί να ψάξεις να εκμαιεύσεις ο ίδιος την αλήθεια. Θα τολμούσα να πω ότι ο Καβάφης χρησιμοποιεί στην ποίηση κάτι ανάλογο με τη “μαιευτική” του Σωκράτη στη φιλοσοφία για να πείσει τον συνομιλητή του.
Τέλος, ένα άλλο βασικό στοιχείο της καβαφικής ποίησης είναι η φοβερή μετρική “ποιητικός ρυθμός” που εγκλείουν τα ποιήματα αυτά, παρά το φαινομενικά αντίθετο, λόγω ασυμμετρίας συχνά των στίχων και έλλειψης ομοιοκαταληξίας».
«Στα γυμνασιακά μου χρόνια! Βέβαια, η πραγματική εντρύφησή μου στον καβαφικό μικρόκοσμο άρχισε το 1983 στη Στουτγάρδη, όταν, έχοντας τελειώσει τις βασικές ιατρικές μου σπουδές, ξεκίνησα τη μελοποίηση καβαφικών ποιημάτων».
Η σύνθεση έρρεε ή σκίζατε και γράφατε;
«Ανάμεσα στα 36 καβαφικά ποιήματα που μελοποίησα, υπήρξαν κάποια που βγήκαν πολύ γρήγορα, άλλα που χρειάστηκαν λίγες μέρες, και άλλα που απαίτησαν μήνες. Για να ολοκληρώσω την απάντησή μου, θα σας αναφέρω εν τάχει την ιστορία του σπουδαίου καβαφικού ποιήματος “Πόλις”. Αποτελείται από 20 στίχους καταμερισμένους σε δύο ισότιμες ενότητες των 10 στίχων, που όμως διαφέρουν πολύ στο ύφος. Λοιπόν, σας εκμυστηρεύομαι ότι αυτούς τους 20 στίχους ο Καβάφης τους παίδευε χωρίς υπερβολή επί 20 χρόνια, μέχρι να τους δώσει την καταληκτική τους μορφή. Και κάτι ακόμη: ο Κ.Π. Καβάφης ποτέ δεν λέει ότι γράφει, αλλά ότι συνθέτει ποίηση».
Υπάρχουν κάποιοι άλλοι ποιητές που θα θέλατε να ασχοληθείτε μαζί τους;
«Οπωσδήποτε ενδόμυχος πόθος μου είναι να μελοποιήσω και άλλους ποιητές, κυρίως Έλληνες, όπως Σεφέρη, Ελύτη κ.ά. Βέβαια εδώ δεν πρέπει να αγνοηθεί η παράμετρος χρόνος. Το μόνο σίγουρο και στα άμεσα μελλοντικά μου σχέδια είναι να γράψω μία όπερα για τον “Καπετάν Μιχάλη” του Νίκου Καζαντζάκη, του οποίου τη θεατρική (σκηνική) μεταφορά ή λιμπρέτο έχω ήδη κάνει ο ίδιος. Βέβαια, η σύνθεση της όπερας θα μου πάρει, υπολογίζω, πάνω από ένα χρόνο, ίσως και δύο».
Πείτε μας μερικά στοιχεία για την τριλογία που συνθέσατε…
«Πηγή της έμπνευσης της τριλογίας μου δεν μπορούσε να είναι παρά η καβαφική ποίηση αλλά και η ίδια η προσωπικότητα του ποιητή. Ο χρόνος που χρειάστηκε για να ολοκληρώσω αυτό το έργο καλύπτει διάφορες συνθετικές φάσεις από το 1983 μέχρι και το 2010. Ενδιάμεσα βέβαια συνέθεσα και άλλα έργα, κυρίως συμφωνικά.
Τώρα όσον αφορά στο ύφος της μουσικής σύνθεσης… Κατ’ αρχάς, έπρεπε να ακολουθήσω πιστά, σχεδόν δουλικά, τον ποιητικό λόγο. Κατά δεύτερον, θεωρώντας προσωπικά ότι ο Καβάφης είναι νεοκλασικιστής, έπρεπε και η ορχήστρα να είναι ανάλογη, για αυτό και χρησιμοποίησα μικρή συμφωνική ορχήστρα, περίπου τριάντα μουσικούς, ενώ οι τραγουδιστές έπρεπε να είναι κλασικοί, φιλτραρισμένοι, όπως απέριττος και εναργής είναι ο ποιητικός λόγος. Οι μελωδίες είναι ελληνικές σε τροπικό ύφος και σεμνή συνθετική τέχνη με συμφωνικά στοιχεία, όπως αρμόζει σε έναν Καβάφη».
Το τρίτο σας CD, με τον τίτλο «Δέησις», ηχογραφήθηκε από την ορχήστρα δωματίου Βιέννης, Ορφέας. Αν δεν μένατε μόνιμα στη Γερμανία, θα επιλέγατε να γίνει η ηχογράφηση στην Ελλάδα;
«Αν δεν έμενα μόνιμα στη Γερμανία, δεν χωράει καμιά αμφιβολία ότι θα χρησιμοποιούσα ελληνική ορχήστρα, για παράδειγμα την Καμεράτα, εμπλουτισμένη, αλλά και άλλα καταξιωμένα ελληνικά ορχηστρικά σχήματα. Ωστόσο, και η ορχήστρα δωματίου “Ορφέας” της Βιέννης αποτελείται στην πλειάδα της από καταξιωμένους Έλληνες μουσικούς της Βιέννης. Έλληνας και ο αρχιμουσικός της, ο πολλά υποσχόμενος Κωνσταντίνος Δημηνάκης».
18 και 20 Δεκεμβρίου η παρουσίαση
Η «Δέησις» θα παρουσιαστεί στις 18 Δεκεμβρίου, στην Γκαλερί Δημιουργών Κηφισιά (Χελιδονούς 28) και στις 20 Δεκεμβρίου στη Φιλολογική Αίθουσα Παρνασσός (πλ. Αγίου Γεωργίου Καρύτση 8). Τα τραγούδια του Αθανασίου Σίμογλου βασισμένα στα ποιήματα του Καβάφη θα ερμηνευτούν από τη σοπράνο Βασιλική Καραγιάννη και τον βαρύτονο Κύρο Πατσαλίδη με τη συνοδεία ορχηστρικού συνόλου το οποίο θα διευθύνει ο αρχιμουσικός Κωνσταντίνος Δημηνάκης.